Gołąbek winnobrązowy

Gołąbek winnobrązowy (Russula vinosobrunnea (Bres.) Romagn.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)^[1].

Gołąbek winnobrązowy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	gołąbek
Gatunek	gołąbek winnobrązowy
Nazwa systematyczna
Russula vinosobrunnea (Bres.) Romagn. Russules d’Europe Afr. Nord (Bordas): 732 (1967)
Zasięg
Zasięg w Europie

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Giacomo Bresàdola jako odmianę gołąbka cukrówki, nadając mu nazwę Russula alutacea var. vinosobrunnea. W 1967 r. Henri Charles Louis Romagnesi podniósł go do rangi odrębnego gatunku^[1]. Pozostałe synonimy^[2]:

• Russula vinosobrunnea var. paraolivacea Bon 1988
• Russula vinosobrunnea var. perplexa Sarnari 2005

Polską nazwę nadała Alina Skirgiełło w 1991 r.^[3]

Morfologia

Kapelusz

Średnica 5–12 cm, mięsisty, dość zwarty, gruby, początkowo półkulisty, wypukły z podwiniętym brzegiem, następnie płaski, w środku trochę lub szeroko wklęsły, z prostym, bardzo tępym brzegiem, czasem klapowany, krótko bruzdowany. Powierzchnia czarniawo-fioletowa do fioletowo-brązowej, orzechowa, a nawet czekoladowobrązowa, czasami na środku oliwkowa. Może blaknąć do jasno brązowooliwkowej lub brudnokremowej^[4].

Blaszki

Początkowo dość gęste, następnie rzadsze, rozwidlone niedaleko trzonu i w połowie promienia, z blaszeczkami, zwężone lub zaokrąglone przy trzonie, wybrzuszone, o szerokości 6–12 mm, początkowo jasno żółtomaślane z ochrowym odcieniem, potem jasnożółte, z wyraźnymi zmarszczkami^[4].

Trzon

Wysokość 3,5–7,5 cm, grubość 1–3,5 cm u dołu, cylindryczny lub maczugowato pogrubiony u nasady, twardy, pełny, później mniej lub bardziej miękki i pusty. Powierzchnia biała, z nieregularnie rozmieszczonymi różowymi lub czerwonawymi plamami, lekko żółknąca, pomarszczona, a czasem nawet bardzo szorstka; górna część jest zazwyczaj biała, jakby usiana drobnymi szarawo-szklistymi granulkami^[4].

Miąższ

Gruby, jędrny, biały, pod skórką zabarwiony fioletowo. Ma lekki owocowy zapach i łagodny smak. W fenolu barwi się na jasnofioletowo, z FeSO⁴ reaguje szybko, zmieniając barwę na pomarańczowoczerwoną, w gwajakolu barwi się na jasnoniebiesko^[4].

Cechy mikroskopowe

Podstawki 45–58 × 10,5–13 µm. Bazydiospory 7,2–10 × 6,2–8 µm, szeroko elipsoidalne, pokryte dużymi brodawkami, miejscami ułożonymi paciorkowato lub połączonymi niepełnymi i niezupełnie amyloidalnymi grzebieniami. Łysinka widoczna. Cystydy do 117 × 14,5 µm wrzecionowate z długim i ostrym kończykiem, słabo reagujące z sulfowaniliną^[5].

Cechy charakterystyczne

Charakterystycznymi cechami tego gatunku są: brudnopurpurowa barwa kapelusza, nśrodku zwykle nieco ochrowa, silne szarzenie trzonu i miąższu oraz niskie, brodawkowato-kolczaste urzeźbienie bazydiospor^[5].

Występowanie i siedlisko

Znany jest tylko w Europie^[6]. W Polsce do 2003 r. jedyne stanowisko podała Alina Skirgiełło^[3], w późniejszych latach podano następne^[7].

Naziemny grzyb mykoryzowy^[3], występujący w lasach liściastych, w towarzystwie grabów i buków, na glebach dość ciężkich (gliniasto-krzemionkowych)^[4].

Grzyb jadalny^[3].