Gruczoł potowy

Gruczoły potowe (łac. glandulae sudoriferae) – gruczoły cewkowate ssaków. Uchodzą wprost na powierzchni ciała lub do mieszka włosowego. Ich wydzieliną jest pot, który jest bezbarwny lub zabarwiony (czerwony u hipopotamów i kangurów, niebieskawy u dujkerów). Gruczoły te są silnie zredukowane u ssaków drapieżnych. Gruczoły potowe wydzielają pot, który poza wodą zawiera zbędne związki powstałe w procesie przemian metabolicznych. Pot jest płynem o odczynie kwaśnym, złożonym głównie z wody (98%); ponadto zawiera on ok. 0,8% roztworu fizjologicznego chlorku sodu oraz niewielką ilość mocznika, kwasu moczowego i amoniaku.

Gruczoł potowy

sweat gland

glandulae sudoriferae
Narządy	powłoka wspólna
Prekursor	ektoderma

Istnieją dwa główne rodzaje gruczołów potowych. Różnią się one budową, pełnioną funkcją, mechanizmem wydzielania, rodzajem potu, miejscem występowania na ciele oraz występowaniem u różnych gatunków:

• gruczoły ekrynowe, uchodzące bezpośrednio na powierzchnię skóry, rozmieszczone są prawie na całym ciele człowieka (najwięcej na dłoniach, podeszwach stóp i głowie; najmniej w okolicach tułowia i kończyn). Stanowią główną formę chłodzenia ciała u ludzi^[1].
• gruczoły apokrynowe, uchodzące do mieszków włosowych. U ludzi występują głównie pod pachami oraz w okolicy krocza. Uaktywniają się one w czasie dojrzewania płciowego. Wydzielają pot głównie pod wpływem bodźców emocjonalnych, nie służą chłodzeniu. Zapach potu apokrynowego uważany był za cechę rasową lub osobniczą, jednak okazał się związany z rozkładem potu pod wpływem bakterii, może być więc usunięty przez odpowiednie postępowanie przeciwbakteryjne^[2]. Stanowią formę chłodzenia ciała u zwierząt kopytnych, takich jak wielbłąd, osioł, koń czy bydło^[3][4][5]. Gruczoły ceruminowe (produkujące wosk uszny), gruczoły mlekowe (produkujące mleko) oraz gruczoły rzęskowe powiek są zmodyfikowanymi gruczołami apokrynowymi^[6][7].

Zobacz też

• nadmierna potliwość
• płyn ustrojowy