Łysostopek cierpki

Łysostopek cierpki, pieniążek palący (Collybiopsis peronata (Bolton) R.H. Petersen) – gatunek grzybów należący do rodziny Omphalotaceae^[1].

Łysostopek cierpki

Młode owocniki
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	Omphalotaceae
Rodzaj	Collybiopsis
Gatunek	łysostopek cierpki
Nazwa systematyczna
Collybiopsis peronata (Bolton) R.H. Petersen Mycotaxon 136(2): 343 (2021)

Starsze owocniki

Charakterystyczna grzybnia na dolnej części trzonu

Młode owocniki

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Collybiopsis, Omphalotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1788 r. James Bolton, nadając mu nazwę Agaricus peronatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 2021 r. R.H. Petersen, przenosząc go do rodzaju Collybiopsis^[1].

Niektóre Synonimy naukowe^[2]:

• Chamaeceras urens (Bull.) Kuntze 1898
• Collybia peronata (Bolton) P. Kumm. 1871
• Collybia peronata (Bolton) P. Kumm. 1871 var. peronata
• Collybia peronata var. tomentella (Schumach.) Bon 1987
• Collybia rugulosa Schulzer & Bres. 1879
• Collybia urens (Bull.) P. Kumm., 1871
• Gymnopus peronatus (Bolton) Gray 1821
• Marasmius peronatus (Bolton) Fr. 1836
• Marasmius peronatus (Bolton) Fr. 1836 var. peronatus
• Marasmius peronatus var. rugulosus (Schulzer & Bres.) Schulzer & Bres. 1885
• Marasmius urens (Bull.) Fr. 1836

Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. Wcześniej w polskim piśmiennictwie naukowym gatunek ten opisywany był jako twardzioszek siodełkowaty i pieniążek palący^[3].

Morfologia

Kapelusz

O średnicy 2–6 cm, początkowo płasko-wypukły, ale szybko z wgłębionym środkiem. Powierzchnia sucha i gładka o barwie żółtawo-czerwonawo-brązowej, podczas wysychania jaśnieje i staje się ochrowa. Jest delikatnie ciemno promieniście prążkowana, u starszych okazów pomarszczona^[4][5].

Blaszki

Dość rzadkie, wykrojone ząbkiem lub wąsko przyrośnięte. Czasami przy trzonie bywają żyłkowane. U młodych owocników mają barwę od bladożółtej do żółtej, u starszych są barwy kapelusza. Ostrza jaśniejsze^[5].

Trzon

Wysokość 4–7 cm, grubość ok. 0,5 cm. Jest twardy, łykowaty i powyginany^[5]. Powierzchnia drobno kosmkowata, w dolnej części oficie pokryta białą lub żółtawą, szczeciniastą grzybnią^[4].

Miąższ

U młodych okazów białawy, u starszych jasnobrunatny. Smak ostry, piekący, zapach słaby i nieokreślony^[4].

Wysyp zarodników

Biały, Zarodniki elipsoidalne, gładkie, o rozmiarach 6–8 × 3–4 μm^[4].

Gatunki podobne

• monetnica maślana (Rhodocollybia butyracea). Ma tłusty, błyszczący kapelusz o ciemnoczerwonej barwie^[5]
• łysostopek pospolity (Gymnopus dryophilus). Ma pomarańczowobrązowy kapelusz i gładki trzon^[5].
• łysostopek niemiły (Gymnopus hariolorum). Ma gęste blaszki, przykry zapach gnijącej kapusty a smak podobny do rzodkiewki^[4].

Łysostopka cierpkiego charakteryzuje duża zmienność barwy kapelusza, ale od podobnych gatunków łatwo można go odróżnić po dwóch cechach; grzybni na dolnej części trzonu i cierpkim, palącym smaku. Od innych łysostopków odróżnia się także tym, że jego blaszki na starość zmieniają barwę na ochrową, taką jak kapelusz^[5][6].

Występowanie i siedlisko

Występuje głównie w Europie. Jest tutaj szeroko rozprzestrzeniony. Ponadto podano jego stanowiska w Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie i w Japonii^[7]. W Polsce jest bardzo pospolity^[3].

Saprotrof spotykany w różnego typu lasach, na obrzeżu lasów, w parkach miejskich. Rośnie na ziemi wśród liści lub w ściółce leśnej, wśród mchów. Owocniki wytwarza od października do listopada^[3]. Zazwyczaj rośnie w grupach, ale nie tworzy kęp^[5].

Znaczenie

Grzyb niejadalny ze względu na ostry, piekący smak^[4].