Hans Fallada

Życiorys

Podsumowanie

Perspektywa

Urodził się w mieszczańskiej rodzinie jako Rudolf Ditzen. Jego ojciec, który był sędzią, przeznaczył go do zawodu prawnika. Od roku 1899 mieszkał w Berlinie, od 1909 w Lipsku. W młodości z trudem nawiązywał kontakty z rówieśnikami; po podjęciu korespondencyjnego kontaktu z dziewczyną wysłano go na naukę do gimnazjum w Rudolstadt. Tam wraz z przyjacielem Hansem Dietrichem von Neckerem zamierzał popełnić samobójstwo upozorowane na pojedynek. Przyjaciel zmarł, on przeżył i trafił do kliniki psychiatrycznej. W procesie sądowym uniewinniono go jako niepoczytalnego.

Na początku I wojny światowej zgłosił się ochotniczo do wojska, został jednak odrzucony. W latach 1917–1919 leczył się w sanatoriach z powodu alkoholizmu i morfinizmu.

Pierwsze dwie jego powieści, które ukazały się w wydawnictwie Rowohlta, nie odniosły powodzenia. Utrzymywał się z posady zarządcy dóbr i z pracy w izbie rolniczej w Szczecinie, później w Berlinie w firmie zajmującej się uprawą ziemniaków.
W 1922 roku został skarbnikiem majątku w Chościszowicach (Gut Neu Schönfeld)^[2].
Dwukrotnie (w 1923 i 1926) skazywano go na karę więzienia za oszustwa i malwersacje dokonywane dla pokrycia kosztów nałogu (narkomanii)^[3]. Po odbyciu wyroku poznał w 1928 Annę Issel, z którą ożenił się 5 kwietnia 1929 w Hamburgu. Został ojcem czworga dzieci, z których dwoje zmarło w dzieciństwie.

Zamieszkał w Neumünster, gdzie pracował jako dziennikarz i pracownik spółki turystycznej.

Na początku lat trzydziestych zaczął odnosić sukcesy jako pisarz. Za radą wydawcy Ernsta Rowohlta przeprowadził się w okolice Berlina, podejmując w jego wydawnictwie pracę na pół etatu. Napisana w stylu Nowa Rzeczowość (niem. Neue Sachlichkeit) powieść Kleiner Mann – was nun? (Co dalej, szary człowieku?) odniosła sukces wydawniczy. Przybrał wtedy literacki pseudonim Hans Fallada, w nawiązaniu do bajek braci Grimm. Imię nawiązuje do baśni Hans im Glück, a nazwisko do mówiącego konia Falando z baśni Gänsemagd. Po światowym sukcesie tej powieści uniezależnił się finansowo i zamieszkał w meklemburskim majątku Carwitz(inne języki) 4,5 km na południe od Feldbergu^[3].

W marcu 1933 na podstawie donosu sąsiadów do SA został na krótko uwięziony. Powieść Wer einmal aus dem Blechnapf frißt (Kto jadał z blaszanej miski) ukazała się już w czasach III Rzeszy, opowiadając o więzieniu z czasów Republiki Weimarskiej. Dla uniknięcia kłopotów z cenzurą Fallada zajął się literaturą rozrywkową. Nie został przyjęty do Izby Pisarstwa Rzeszy (Reichsschrifttumskammer).

W lipcu 1944 rozwiódł się z żoną, ale mieszkali nadal razem. W sierpniu, w trakcie kłótni z byłą żoną, posłużył się rewolwerem po czym został, jako niepoczytalny, przyjęty do zakładu psychiatrycznego, gdzie był do grudnia 1944. W trakcie tego pobytu w zakładzie napisał powieść „Pijak” (Der Trinker)^[4].

W lutym 1945 ożenił się z młodszą o 30 lat Ursulą Losch. Po wkroczeniu Armii Czerwonej został mianowany tymczasowym burmistrzem miasteczka Feldberg w Meklemburgii. Następnie, dzięki pomocy Johannesa R. Bechera przeniósł się do Berlina i podjął pracę dziennikarza. Becher umożliwił mu zamieszkanie z żoną w odizolowanej dzielnicy Majakowskiring w Berlinie-Pankow, wraz z innymi wybitnymi postaciami świata kultury. Życie w takim odizolowaniu stało się kanwą powieści „Zmora” (Der Alpdruck)^[4].

W 1946 znalazł się w berlińskim szpitalu Charité na kuracji odwykowej. Tam napisał Każdy umiera w samotności (Jeder stirbt für sich allein). W trzy miesiące po ukończeniu rękopisu zmarł na atak serca^[5].

Ostatnią powieść opublikowano w 1947 w wersji ocenzurowanej; dopiero w 2011 ukazała się w wersji oryginalnej.

Remove ads

Utwory

Der junge Goedeschal, 1920
Anton und Gerda, 1923
Bauern, Bonzen und Bomben, 1931
Kleiner Mann, was nun?, 1932 (wyd. polskie: I cóż dalej, szary człowieku?, 1934)
Wer einmal aus dem Blechnapf frißt, 1932 (wyd. polskie Czyż nie ma powrotu?, 1958)
Wir hatten mal ein Kind, 1934 (wyd. polskie Gdybyśmy mieli dziecko, 1937)
Märchen vom Stadtschreiber, der aufs Land flog, 1935
Altes Herz geht auf die Reise, 1936
Hoppelpoppel – wo bist du?, 1936
Wolf unter Wölfen, 1937 (wyd. polskie Wilk pośród wilków, 1938)
Geschichten aus der Murkelei, 1938
Der eiserne Gustav, 1938 (wyd. polskie Żelazny Gustaw, 1967)
Süßmilch spricht, 1938
Kleiner Mann – großer Mann, alles vertauscht, 1939
Süßmilch spricht. Ein Abenteuer von Murr und Maxe, 1939
Der ungeliebte Mann, 1940
Das Abenteuer des Werner Quabs, 1941
Damals bei uns daheim, 1942
Heute bei uns zu Haus, 1943
Der Trinker, 1944 (wyd. polskie: Pijak, 1957)
Jeder stirbt für sich allein, 1947 (wyd. polskie Każdy umiera w samotności, 1950^[6])
Der Alpdruck, 1947
Ein Mann will nach oben, 1953 (Człowiek z aspiracjami)
Die Stunde, eh´du schlafen gehst, 1954
Junger Herr – ganz groß, 1965
Gesammelte Werke, 1967 (Dzieła zebrane)
Ausgewählte Werke in Einzelausgaben, 10 Bände, ab 1962 (Dzieła wybrane w pojedynczych wydaniach, 10 tomów)

Remove ads

W polskich przekładach

Czyż nie ma powrotu (Wer einmal aus dem Blechnapf frisst), przeł. Zofia Petersowa. Wydawnictwo MON, 1958; Warszawa: M. Fruchtman, 1936
Gdybyśmy mieli dziecko (Wir hatten mal ein Kind), przeł. Melania Wasermanówna. Warszawa: M. Fruchtman, 1937
Każdy umiera w samotności (Jeder stirbt für sich allein), przeł. Jerzy Rawicz. Warszawa: „Książka i Wiedza”, 1950
Każdy umiera w samotności (Jeder stirbt für sich allein), przeł. Jerzy Rawicz. Warszawa: Wyd. Min. Obrony Narodowej, 1989 ISBN 83-11-07708-8
Każdy umiera w samotności (Jeder stirbt für sich allein), przeł. Daria Kuczyńska-Szymala. Katowice: Sonia Draga, 2011 ISBN 978-83-7508-385-9
Pijak (Der Trinker) przeł. Bogdan Baran. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 2012. ISBN 978-83-07-03282-5
W moim obcym kraju – dziennik więzienny 1944^[7], oprac. i przypisy Jenny Williams i Sabine Lange; przeł. Bogdan Baran. SW „Czytelnik”, Warszawa 2011^[8]
Żelazny Gustaw (Der eiserne Gustav), przeł. Emilia Bielicka i Teresa Jętkiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967
Wilk pośród wilków (Wolf unter Wölfen), przeł. Marceli Tarnowski. Warszawa: „Plan”
Zaułki i manowce, przeł. Marceli Tarnowski. Warszawa: „Plan”, 1938
Wszystko inaczej!, przeł. Marceli Tarnowski. Warszawa: „Plan”, 1938
Czarny jar, przeł. Marceli Tarnowski. Warszawa: „Plan”, 1938
I cóż dalej, szary człowieku? (Kleiner Mann, was nun?), przeł. Melanja Wasermanówna (tj. Maria Wisłowska), Fruchtman, Warszawa 1934^[9]
I cóż dalej, szary człowieku? (Kleiner Mann, was nun?), przeł. Maria Wisłowska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1960
Co dalej, szary człowieku? (Kleiner Mann, was nun?), przeł. Dariusz Guzik. Katowice: Sonia Draga, 2013
Człowiek z aspiracjami (Ein Mann will nach oben), przeł. Daria Kuczyńska-Szymala. Katowice: Sonia Draga, 2015

Życiorys

Utwory

W polskich przekładach

Przypisy

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on