Henryk Toruńczyk

Henryk Toruńczyk (ur. 8 lutego 1909 we Włocławku, zm. 18 stycznia 1966 w Warszawie) – pułkownik ludowego Wojska Polskiego, uczestnik wojny domowej w Hiszpanii i II wojny światowej. Organizator i dowódca Polskiego Samodzielnego Batalionu Specjalnego, pierwszy dowódca Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Zobacz też: inne osoby nazywające się Henryk Toruńczyk.

Henryk Toruńczyk

pułkownik
Data i miejsce urodzenia	8 lutego 1909 Włocławek, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	18 stycznia 1966 Warszawa, Polska
Przebieg służby
Siły zbrojne	Brygady Międzynarodowe Ludowe Wojsko Polskie
Główne wojny i bitwy	hiszpańska wojna domowa, II wojna światowa
Odznaczenia

Życiorys

Wywodził się z rodziny pochodzenia żydowskiego. Był synem Abrama (Adama^[1]) (ur. 1881) i Estery (Ewy^[2]) z Przedeckich (ur. 1883), bratem Racheli po mężu Wajchselfisz (ur. 1907) i Jerzego (Jurka) (ur. 1916)^[3]. W 1929 ukończył Gimnazjum Ziemi Kujawskiej we Włocławku. Ukończył także szkołę podchorążych rezerwy. Następnie wyjechał do Belgii, gdzie w 1933 ukończył Wyższą Szkołę Tekstylną w Verviers^[2]. W latach 1936–1937 zatrudniony w fabryce w Łodzi.

W latach 1937–1939 wziął udział jako ochotnik w wojnie domowej w Hiszpanii. W 1938 był kolejno: adiutantem w batalionach im. Palafoxa i Mickiewicza Brygad Międzynarodowych, następnie szefem sztabu brygady pod dowództwem mjr. Bolesława Mołojca. Po rozwiązaniu brygad pozostał w Hiszpanii, aby w 1939 w stopniu majora, objąć dowództwo powtórnie sformowanej XIII Brygady Międzynarodowej. Następnie objął dowództwo wszystkich jednostek międzynarodowych. Po zakończeniu walk przekroczył granicę francuską i został internowany w obozach: Vernet i Dżilfa^[2]. Pozostawał w internowaniu do 1943.

W 1943, po zajęciu Algierii przez wojska amerykańskie, wyjechał do ZSRR przy okazji repatriacji obywateli ZSRR więzionych w Dżilfie. Został tam, w stopniu pułkownika, dowódcą Polskiego Samodzielnego Batalionu Szturmowego^[4]. Od marca do maja 1945 był pierwszym dowódcą Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Po zakończeniu wojny został oddelegowany do organów administracji Ziem Odzyskanych. Pracował w Departamencie Kontroli w Ministerstwie Ziem Odzyskanych. Od 1949 do 1950 pracował w Centralnym Zarządzie PGR. W latach 1950–1966 był dyrektorem generalnym w Ministerstwie Przemysłu Lekkiego. Wchodził w skład Rady Naczelnej ZBoWiD^[2].

Członek Komunistycznej Partii Hiszpanii (od 1937 do 1939), Polskiej Partii Robotniczej (od 1944) i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (od 1948)^[2]. Delegat na I Zjazd PPR.

Dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Jadwiga z Kannerów (1911–1989), z którą miał syna Jerzego (1940–2015)^[3]. Po raz drugi ożenił się z Romaną z Szykierów, z którą miał syna Adama Henryka, profesora topologii, oraz córkę Barbarę, publicystkę i wydawcę.

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A 25-Tuje-18)^[5].

Ordery i odznaczenia

• Order Sztandaru Pracy I klasy^[6]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (13 lipca 1955)^[7][6]
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy^[6]
• Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari^[6]
• Krzyż Partyzancki^[6]
• Medal „Za Waszą Wolność i Naszą”^[6]
• Order Wojny Ojczyźnianej II klasy (ZSRR)^[6]