Historia kolei w Rybniku

Historia kolei w Rybniku sięga połowy XIX wieku w związku z rozpoczęciem 9 sierpnia 1853 r. budowy linii kolejowej nr 140, mająca na celu połączenie katowickiej dzielnicy Ligoty z Nędzą przez Rybnik.

Budowa linii kolejowej nr 140

Początek kolei w Rybniku jest datowany na dzień 1 października 1856 r. w związku z oddaniem do użytku odcinka Orzesze – Rydułtowy (wówczas stacja kolejowa Czernica). Dzięki wcześniejszemu uruchomieniu odcinka z Rydułtów do Nędzy, mieszkańcy Rybnika zyskali możliwość dotarcia do Raciborza, a stamtąd do Chałupek i Bohumina.

Początkowo podróż z Rybnika do Nędzy wiązała się z wydłużonym czasem jazdy, gdyż odcinek pomiędzy stacją kolejową Rydułtowy a pobliską w dzisiejszym Łukowie Śląskim trzeba było pokonać roboczą linią obejściową biegnącą przez wzgórze w Rydułtowach. Przejazd tą trasą był kłopotliwy, gdyż trzeba było w tym celu użyć aż dwóch lokomotyw. Problem tymczasowo rozwiązano na okres niespełna pięciu miesięcy w styczniu 1857 r., gdy zakończono budowę tunelu kolejowego Rydułtowach o długości 727 metrów. Na początku maja 1857 r. tunel uległ częściowemu zawaleniu, który został odbudowany 20 grudnia 1858 r.^[1]

29 grudnia 1856 r. mieszkańcy Rybnika zyskali możliwość podróżowania do Mikołowa w związku z zakończeniem budowy kolejnego odcinka linii kolejowej nr 140 na trasie Orzesze – Mikołów.

20 grudnia 1858 r. oddano do ruchu odcinek Mikołów – Katowice Ligota. Z tym dniem linia kolejowa nr 140 została ukończona. Katowicka Ligota już od 1852 r. posiadała połączenie kolejowe z Katowicami, dzięki czemu pod koniec 1858 r. mieszkańcy Rybnika uzyskali możliwość podróżowania do Katowic.

Budowa linii kolejowej nr 158

W październiku 1882 r. w ramach budowy linii kolejowej nr 158 – zwaną w przeszłości „drugą trasą bogumińską” – uruchomiono linię kolejową do Wodzisławia Śląskiego^[2]. Nowy odcinek prowadził z Niedobczyc (obecnie Rybnik Towarowy) do Wodzisławia Śląskiego przez Obszary i Radlin. 22 grudnia 1882 r. linia kolejowa została przedłużona do Chałupek przez Czyżowice, Bełsznicę i Olzę. W jednym z pierwszych rozkładów jazdy na całym odcinku z Rybnika do Chałupek przewidywano ruch trzech par pociągów^[3]. Nowa linia kolejowa dwa lata później umożliwiła połączenie Rybnika z Zagłębiem Ostrawskim, należącym wówczas do Austrii.

Rozkład jazdy pociągów na odcinku Rybnik – Chałupki (lata 80. XIX w.)^[3]

721	723	725		Stacja		722	724	726
08:35	12:56	19:00	odj.	Rybnik	przyj.	07:39	11:56	18:45
09:10	13:30	19:36	przyj.	Wodzisław Śląski	odj.	07:05	11:14	18:10
09:17	15:53	20:04	odj.	Wodzisław Śląski	przyj.	06:57	11:13	18:00
09:40	16:18	20:29	przyj.	Bełsznica	odj.	06:30	10:46	17:33
09:41	16:20	20:30	odj.	Bełsznica	przyj.	06:28	10:45	17:30
09:59	16:40	20:50	przyj.	Chałupki	odj.	06:08	10:27	17:10

Budowa kolejnych odcinków

1 września 1884 r. Rybnik uzyskał – drogą okrężną – połączenie kolejowe z Żorami, dzięki oddaniu do użytku odcinka Orzesze – Żory. W celu dotarcia do sąsiednich Żor, mieszkańcy Rybnika musieli przejechać pociągiem odcinek o długości aż 35 kilometrów; z niedogodnościami musieli zmagać się aż do 1936 r., gdy uruchomiono nową trasę kolejową (odcinek Rybnik – Żory został zmniejszony do długości 14 kilometrów).

Około 1907 r. połączono stację Niedobczyce (obecnie Rybnik Towarowy) z kopalnią Chwałowice. Ten czterokilometrowy odcinek przedłużono w latach pierwszej wojny światowej o 3,5 kilometra do kopalni Jankowice.

16 lipca 1912, zakończono budowę i uruchomiono ośmiokilometrowy dwutorowy odcinek Leszczyny – Rybnik^[4]. W marcu 1913 otwarto krótką 12,6 km dwutorową linię kolejową Rybnik – Sumina.

Budowa linii kolejowej nr 148

W 1933 r. Sejm Śląski zatwierdził projekt budowy równoleżnikowej linii kolejowej z Rybnika przez Żory, Suszec do Pszczyny, Budowę dzisiejszej linii kolejowej nr 148 uzasadniano oszczędnością płynącą ze skrócenia odległości przewozu (na odcinku Rybnik – Pszczyna z 82 do 36 km; Żory – Pszczyna z 47 do 22 km). Odcinek Rybnik – Żory do eksploatacji oddano 21 listopada 1936 r., w Rybniku uruchomione zostały przystanki Rybnik Piaski i Gotartowice. 29 listopada 1938 r. odbyła się oficjalna uroczystość poświęcenia i oddania do użytku nowej linii kolejowej Żory – Pszczyna, dzięki czemu linia kolejowa nr 148 została w pełni uruchomiona^[1].

Elektryfikacja linii kolejowych

Pierwszy pociąg elektryczny przyjechał do Rybnika 1 grudnia 1970 r. w ramach uroczystości zakończenia elektryfikacji linii Kędzierzyn-Koźle – Rybnik. Przez następne lata kontynuowano proces modernizacji kolei w regionie rybnickim. W 1973 r. zelektryfikowano odcinek kolejowy Rybnik – Żory, cztery lata później odcinek Rybnik – Katowice. Zelektryfikowane zostały wszystkie linie użytkowane w ruchu pasażerskim, a ostatni zelektryfikowany odcinek Rybnik Towarowy – Sumina oddano do użytku 22 maja 1989 r.^[1]