Loading AI tools
polski duchowny katolicki, kardynał Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Józef Glemp (ur. 18 grudnia 1929 w Inowrocławiu, zm. 23 stycznia 2013 w Warszawie) – polski duchowny rzymskokatolicki, doktor obojga praw, biskup diecezjalny warmiński w latach 1979–1981, arcybiskup metropolita gnieźnieński w latach 1981–1992, arcybiskup metropolita warszawski w latach 1981–2006, prymas Polski w latach 1981–2009, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski w latach 1981–2004, kardynał prezbiter od 1983, od 2006 arcybiskup senior archidiecezji warszawskiej. Kawaler Orderu Orła Białego.
| Kardynał prezbiter Prymas Polski (1981–2009) | |||
.JPG) Józef Glemp (2008) | |||
| |||
| Kraj działania | |||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
18 grudnia 1929 | ||
| Data i miejsce śmierci |
23 stycznia 2013 | ||
| Miejsce pochówku | |||
| Arcybiskup metropolita warszawski | |||
| Okres sprawowania |
1992–2006 | ||
| Arcybiskup metropolita gnieźnieński i warszawski | |||
| Okres sprawowania |
1981–1992 | ||
| Wyznanie | |||
| Kościół | |||
| Prezbiterat |
25 maja 1956 | ||
| Nominacja biskupia |
4 marca 1979 | ||
| Sakra biskupia |
21 kwietnia 1979 | ||
| Kreacja kardynalska |
2 lutego 1983 | ||
| Kościół tytularny | |||
.jpg) | |||
| Odznaczenia | |||
   | |||
| Data konsekracji |
21 kwietnia 1979 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość |
Gniezno | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejsce | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Konsekrator | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Współkonsekratorzy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Urodził się 18 grudnia 1929 w Inowrocławiu[1]. Podczas okupacji niemieckiej pracował jako robotnik przymusowy w niemieckim gospodarstwie rolnym. Od marca 1945 do 1950 był uczniem Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu[1].
W latach 1950–1952 odbył studia filozoficzne w Prymasowskim Wyższym Seminarium Duchownym w Gnieźnie, a następnie w latach 1952–1956 studia teologiczne w Arcybiskupim Seminarium Duchownym w Poznaniu. Święceń prezbiteratu udzielił mu 25 maja 1956 w bazylice prymasowskiej w Gnieźnie biskup pomocniczy poznański Franciszek Jedwabski, który sprawował ten obrzęd w zastępstwie internowanego prymasa Stefana Wyszyńskiego[1].
W latach 1958–1964 przebywał w Rzymie, gdzie na Papieskim Uniwersytecie Laterańskim studiował prawo kanoniczne i świeckie. Studia te ukończył uzyskaniem stopnia doktora obojga praw, który nostryfikował w Polsce w 1975 na Wydziale Prawa Kanonicznego Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. W latach 1961–1964 kształcił się w Studium Rotalnym, po czym uzyskał tytuł adwokata Roty Rzymskiej. Ukończył ponadto w 1962 Studium Administracji Kościelnej przy Kongregacji Soboru, a w 1963 kurs specjalistyczny (m.in. stylistyki łacińskiej) na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim[1].
Po przyjęciu święceń kapłańskich nie uzyskał zgody władz świeckich na podjęcie pracy w parafii wyznaczonej mu przez władze kościelne. Do grudnia 1956 pomagał więc w obowiązkach duszpasterskich w rodzinnej parafii św. Jakuba w Mogilnie, po czym został kapelanem sióstr dominikanek w Mielżynie, a później kapelanem Sióstr Sacré Coeur w Polskiej Wsi koło Poznania. Następnie pracował jako wikariusz w parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Wągrowcu, po czym został skierowany do duszpasterstwa w Miasteczku Krajeńskim[1].
Po powrocie do archidiecezji gnieźnieńskiej ze studiów w Rzymie objął funkcje notariusza w kurii metropolitalnej i trybunale metropolitalnym oraz sekretarza seminarium duchownego, później także został obrońcą węzła małżeńskiego. Był wykładowcą w studium soborowym oraz egzaminatorem prosynodalnym[1].
Od grudnia 1967 pracował w Sekretariacie Prymasa Polski w Warszawie. Był referentem do spraw prawnych, a także kapelanem i sekretarzem prymasa Stefana Wyszyńskiego. W 1975 został sekretarzem Komisji Episkopatu Polski ds. instytucji polskich w Rzymie i członkiem Komisji Episkopatu ds. rewizji prawa kanonicznego[1].
Pełnił posługę duszpasterską w kościele św. Marcina i w ośrodku duszpasterstwa akademickiego przy kościele św. Anny w Warszawie. Był ponadto duszpasterzem warszawskich prawników[1].
W latach 1972–1979 prowadził na Wydziale Prawa Kanonicznego Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie zajęcia z prawa rzymskiego i prawa małżeńskiego. Jako delegat prymasa Wyszyńskiego, sprawującego urząd wielkiego kanclerza Akademii Teologii Katolickiej, uczestniczył w przewodach doktorskich i habilitacyjnych na tej uczelni. W 1974 opracował podręcznik akademicki Lexiculum prawa rzymskiego[1].
W 1972 otrzymał godność kapelana honorowego Jego Świątobliwości, a w 1976 kanonika gremialnego Kapituły Prymasowskiej w Gnieźnie[1].
Od lat 60. Służba Bezpieczeństwa podsłuchiwała go, inwigilowała bezpośrednio, wzywała na rozmowy, a nawet podjęła próbę skompromitowania go na tle obyczajowym. Glemp nie uległ zastraszeniu i nieustępliwie odmawiał współpracy z SB. Z tego powodu władze państwowe nie wyraziły zgody na jego nominację na urząd arcybiskupa wrocławskiego, a następnie arcybiskupa poznańskiego[2].
4 marca 1979 został prekonizowany biskupem diecezjalnym diecezji warmińskiej. Święcenia biskupie otrzymał 21 kwietnia 1979 w archikatedrze gnieźnieńskiej. Głównym konsekratorem był kardynał Stefan Wyszyński, prymas Polski, zaś współkonsekratorami Franciszek Macharski, arcybiskup metropolita krakowski, i Jan Obłąk, biskup pomocniczy warmiński[1]. Ingres do konkatedry św. Jakuba w Olsztynie odbył 29 kwietnia 1979[3]. Jako zawołanie biskupie przyjął słowa „Caritati in iustitia” (Przez sprawiedliwość do miłości)[4].
Sprawując urząd biskupa warmińskiego, erygował 21 nowych parafii oraz założył Instytut Kultury Chrześcijańskiej w Olsztynie. Zapoczątkował wstępne prace synodu diecezjalnego. Organizował także comiesięczne spotkania z przedstawicielami różnych grup zawodowych[3].
W ramach prac Episkopatu Polski był przewodniczącym Komisji Iustitia et Pax oraz członkiem komisji: ds. duszpasterstwa ludzi pracy, ds. rewizji prawa kanonicznego i ds. instytucji polskich w Rzymie. Pełnił funkcję współprzewodniczącego zespołu legislacyjnego Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu i Episkopatu, a także członka stałej grupy roboczej episkopatów Polski i Francji[1].
.jpg)
7 lipca 1981 papież Jan Paweł II prekonizował go arcybiskupem metropolitą warszawskim, a także arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim, co wiązało się z przyznaniem godności prymasa Polski. Urzędy biskupie w obydwu archidiecezjach objął kanonicznie 9 lipca 1981. 13 września 1981 odbył ingres do archikatedry gnieźnieńskiej, natomiast 24 września 1981 do archikatedry warszawskiej. Jako prymas Polski objął funkcje opiekuna duszpasterstwa Polonii oraz ordynariusza Kościołów obrządku greckokatolickiego i ormiańskiego na terenie Polski[1].
Ordynariuszem wiernych obrządku greckokatolickiego był do 1991, gdy powtórnie została ustanowiona greckokatolicka eparchia przemyska[5]. Urząd arcybiskupa metropolity gnieźnieńskiego sprawował do 25 marca 1992, kiedy to w wyniku reorganizacji struktur Kościoła katolickiego w Polsce została rozwiązana unia personalna między archidiecezją gnieźnieńską i warszawską. Zachował jednak godność prymasa Polski jako kustosz relikwii św. Wojciecha. Nadal też pełnił funkcję ordynariusza wiernych obrządku wschodniego w Polsce, pozbawionych ordynariusza własnego obrządku[2].
Po powstaniu NSZZ „Solidarność” prowadził politykę powściągliwego poparcia dla tej organizacji, dystansując się od podziemia i napięć związanych z jego działalnością. Poparł zakończoną niepowodzeniem próbę nakłonienia uwięzionych przywódców NSZZ „Solidarność” do emigracji. W okresie ostrych konfliktów społecznych podejmował się mediacji, uczestnicząc m.in. 4 listopada 1981 w spotkaniu generała Wojciecha Jaruzelskiego z Lechem Wałęsą[6]. 13 grudnia 1981, w dniu wprowadzenia stanu wojennego, chcąc zapobiec otwartym walkom, w kazaniu wygłoszonym w kościele Matki Bożej Łaskawej w Warszawie apelował o zachowanie spokoju. Po interwencji kierownika Urzędu do Spraw Wyznań Jerzego Kuberskiego, mającej miejsce w nocy z 16 na 17 grudnia 1981, nakazał wstrzymać publikację opracowanego przez hierarchów Kościoła katolickiego komunikatu krytycznego wobec wprowadzenia stanu wojennego[7]. 17 grudnia 1981 powołał Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. W końcu lat 80. poparł ideę Okrągłego Stołu, mianując na przedstawicieli Kościoła przy nim Bronisława Dembowskiego i Alojzego Orszulika. Dzięki m.in. jego staraniom 17 maja 1989 została przyjęta ustawa o stosunkach między państwem a Kościołem, porządkująca obustronne relacje, a także umożliwiająca Kościołowi w Polsce pełną swobodę działania. Gdy kilka miesięcy później Polska i Stolica Apostolska ustanowiły pełne stosunki dyplomatyczne, dokonując wymiany przedstawicieli w osobach ambasadora i nuncjusza, utracił wszelkie uprawnienia należne oficjalnemu przedstawicielowi papieża w kraju. Przyczynił się do podpisania i ratyfikacji konkordatu. Wspierał przystąpienie Polski do Unii Europejskiej[2].
20 maja 2000, w roku Wielkiego Jubileuszu, w imieniu Kościoła w Polsce dokonał publicznego rachunku sumienia, przepraszając m.in. za kolaborację niektórych księży w okresie PRL, życie duchownych ponad stan i uleganie nałogom oraz tolerowanie przejawów antysemityzmu. Osobiście wyraził skruchę, że mimo podejmowanych wysiłków nie zdołał ocalić życia księdza Jerzego Popiełuszki[2].
Jako arcybiskup warszawski erygował 119 parafii i konsekrował 61 nowo wybudowanych kościołów. Uczestniczył w 19 procesach beatyfikacyjnych i kanonizacyjnych. W grudniu 1989 reaktywował Caritas archidiecezjalną. Przyczynił się do utworzenia Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie i przekształcenia Akademii Teologii Katolickiej w Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego[8]. Z racji sprawowania urzędu arcybiskupa metropolity warszawskiego był wielkim kanclerzem tych uczelni[9][1][10]. Za jego pontyfikatu powstały w archidiecezji nowe ruchy katolickie. W 1990 erygował Archidiecezjalne Seminarium Misyjne Redemptoris Mater, prowadzone przez Drogę Neokatechumenalną. Zainicjował powrót do idei budowy Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie, mającej stanowić wotum narodu polskiego za uchwalenie Konstytucji 3 maja, odzyskanie wolności w 1918 i jej wywalczenie w 1989, a także za pontyfikat Jana Pawła II[8].
W latach 1981–2004 pełnił funkcje przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski i przewodniczącego jej Rady Głównej (następnie Rady Stałej). Przewodniczył II Synodowi Plenarnemu w Polsce, który miał miejsce w latach 1991–1999. Z urzędu przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski zasiadał w Radzie Konferencji Episkopatów Europy (CCEE). Był również honorowym przewodniczącym międzynarodowych spotkań Uomini e Religioni (Ludzie i Religie), organizowanych przez rzymską Wspólnotę św. Idziego[1].
5 stycznia 1983 Jan Paweł II mianował go kardynałem prezbiterem[4][11]. Jego kreacja kardynalska odbyła się na konsystorzu 2 lutego 1983. Jako kościół tytularny została mu przyznana bazylika Najświętszej Marii Panny na Zatybrzu. W 1983 został członkiem Kongregacji ds. Kościołów Wschodnich, w 1993 Papieskiej Rady ds. Kultury, zaś w latach 1993–1998 zasiadał w Papieskiej Radzie Iustitia et Pax. W 2002 został członkiem Najwyższego Trybunału Sygnatury Apostolskiej. Był także honorowym członkiem Papieskiej Międzynarodowej Akademii Maryjnej[1].
Konsekrował 39 polskich biskupów oraz asystował w konsekracji jednego biskupa[11]. W kwietniu 2005 brał udział w konklawe, na którym wybrano kardynała Josepha Ratzingera, który przyjął imię Benedykta XVI[12][13]. Był jednym z trzech skrutatorów, którzy podpisali dokumenty stwierdzające zakończenie tego konklawe[14].
6 grudnia 2006 papież Benedykt XVI przyjął jego rezygnację z urzędu arcybiskupa metropolity warszawskiego, pozostawiając mu tytuł prymasa Polski[15][16]. Do czasu objęcia urzędu przez jego następcę Stanisława Wielgusa papież zlecił mu pełnienie obowiązków administratora archidiecezji[16], natomiast po złożeniu rezygnacji przez Wielgusa pełnił od 7 stycznia do 1 kwietnia 2007 funkcję administratora apostolskiego[17][4]. Godność prymasowską zachował do 18 grudnia 2009, kiedy to ukończył 80. rok życia. Wówczas tytuł prymasa został przywrócony metropolitom gnieźnieńskim[18].
9 czerwca 2007 Benedykt XVI przyjął jego rezygnację z funkcji ordynariusza wiernych obrządku wschodniego w Polsce, pozbawionych ordynariusza własnego obrządku[19][20].
W 2009 wystąpił w filmie Popiełuszko. Wolność jest w nas, w którym zagrał samego siebie[21].
W styczniu 2012 zdiagnozowano u niego złośliwy nowotwór na dolnym płacie prawego płuca. W lutym tego samego roku duchowny został zoperowany[22]. Zmarł 23 stycznia 2013 w Warszawie[23]. 28 stycznia 2013 po mszy pogrzebowej w archikatedrze warszawskiej został pochowany w znajdującej się w niej krypcie arcybiskupów warszawskich[24].
W 2009 prezydent Rzeczypospolitej Polski Lech Kaczyński nadał mu Order Orła Białego[25]. Również w 2009 otrzymał Medal Senatu Rzeczypospolitej Polskiej[26].
Przyznano mu honorowe obywatelstwo Inowrocławia (1981)[27], Kcyni (1989)[28], Chojnic (1994)[29], Darłowa (1995)[30], Mogilna (1996)[31], Warszawy (2000)[32], Łowicza (2004)[33], Piastowa (2004)[34], Skierniewic (2007)[35], Lidzbarka Warmińskiego[36], Miechowa i Żnina, również Castel Sant’Elia i Codroipo we Włoszech[1], a także województwa kujawsko-pomorskiego (2010)[37].
Tytuł doktora honoris causa przyznały mu uczelnie: Akademia Teologii Katolickiej w Warszawie (1982), Villanova University w Filadelfii (1985), Katolicki Uniwersytet Lubelski (1985), University of Santo Tomas w Manili (1988), Universita degli Studi di Bari (1990), Seton Hall University w South Orange (1991), Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (1992), Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie (1995), Loyola University w Chicago (1998) oraz Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (2001)[1].
Został uhonorowany nagrodą pokojową przyznaną przez katolicki komitet obywatelski Centrum Kulturalne św. Krzyża miasta Tarent (1982)[38], Pokojową Nagrodą im. Giorgia La Piry w uznaniu dla postawy w czasie stanu wojennego w Polsce (2000), statuetką Złotego Hipolita i tytułem Wybitnej Osobistości Pracy Organicznej od Towarzystwa im. Hipolita Cegielskiego (2003)[1], Nagrodą im. ks. bp. Romana Andrzejewskiego za rok 2006[39], Wawrzynem Polonijnym Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” (2009)[40] i Orderem Ecce Homo (2010)[41].
W 1994 otrzymał godność baliwa Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji Suwerennego Rycerskiego Zakonu Szpitalników Świętego Jana Jerozolimskiego, zwanego Maltańskim[1]. W 1996 objął funkcję wielkiego przeora Zwierzchnictwa Polskiego Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie[1], w zakonie otrzymał rangę kawalera Wielkiego Krzyża[42], a w 2010 został uhonorowany złotym krzyżem Orderu Gloria[43].
W 2000 wyprodukowano film biograficzny o nim pt. Pasterz w reżyserii Ewy Świecińskiej[21]. W 2009 z okazji 80 urodzin kardynała i zakończenia jego posługi prymasowskiej zainaugurował swoją działalność Instytut Prymasa Józefa Glempa w Inowrocławiu[44].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
