Józef Olędzki (1894–1941)

Józef Olędzki (ur. 18 września 1894 r. w Siedlcach, zm. 20 maja 1941 r. w Mińsku w BSRR) – major dyplomowany piechoty Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, działacz niepodległościowy, ofiara sowieckich represji.

Ten artykuł dotyczy majora Wojska Polskiego. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Józef Olędzki

kpt. dypl. Józef Olędzki
major dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia	18 września 1894 Siedlce
Data i miejsce śmierci	20 maja 1941 Mińsk
Przebieg służby
Lata służby	1918–1941
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Formacja	Polska Organizacja Wojskowa
Jednostki	22 pułk piechoty 34 pułk piechoty Wyższa Szkoła Wojenna 3 Dywizja Piechoty Leg. Sztab Główny Wojska Polskiego 14 pułk piechoty Ekspozytura Nr 1 Oddziału II SG 30 pułk piechoty Wojskowy Instytut Geograficzny Samodzielna Grupa Operacyjna „Narew”
Stanowiska	oficer placu kierownik referatu w Oddziale II SG szef Ekspozytury Nr 1 Oddziału II SG kierownik referatu w WIG szef Oddziału II SGO „Narew”
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa (kampania wrześniowa)
Odznaczenia

Korpus oficerski 14 pp w dniu 11 listopada 1933. W I rzędzie od góry, jako czwarty od lewej stoi kpt. dypl. Józef Olędzki.

Życiorys

Urodził się 18 września 1894 r.^[a] w Siedlcach^[b] jako syn Aleksandra i Teodory z Ganowskich. Posiadał pięcioro rodzeństwa – czterech braci: Stanisława, Jerzego, Ludwika i Wacława (ur. 16 czerwca 1899 r. w Siedlcach, urzędnika skarbowego, odznaczonego Medalem Niepodległości)^[1][2] oraz siostrę Wandę.

Należał do Polskiej Organizacji Wojskowej, w której otrzymał stopień podchorążego. W Wojsku Polskim służył od 29 listopada 1918 roku – początkowo w szeregach 22 pułku piechoty^[3]. Następnie przeniesiony do batalionu zapasowego 34 pułku piechoty, skąd w III kwartale 1920 r. przeniesiono go do batalionu zapasowego 22 pułku piechoty (posiadał wówczas rangę podporucznika)^[4]. Następnie mianowany warunkowo porucznikiem. Dekretem Naczelnego Wodza z 21 grudnia 1920 (dekret L. 2455) został mianowany porucznikiem w piechocie - z dniem 1 kwietnia 1920, jako żołnierz z grupy byłych Legionów Polskich^[5].

Na dzień 1 czerwca 1921 roku pełnił w stopniu porucznika służbę w 22 pułku piechoty^[6]. Dekretem Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego z dnia 3 maja 1922 r. (dekret L. 19400/O.V.) został zweryfikowany w tymże stopniu, ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 1639. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[7]. W 1923 roku jako nadetatowy oficer 22 pułku piechoty pełnił funkcję oficera placu w Siedlcach^[8] i zajmował 1464. lokatę^[9] wśród poruczników piechoty^[c]. Od roku 1924 był słuchaczem I Rocznika (uczniem etatowym) Wyższej Szkoły Wojennej, w grupie oficerów piechoty^[10]. Zajmował w tym czasie już 607. lokatę pośród poruczników korpusu piechoty^[11], pozostając nadal oficerem nadetatowym 22 pp^[12]. Jako absolwent V promocji Wyższej Szkoły Wojennej (1924–1926)^[13], zyskał prawo do używania tytułu oficera Sztabu Generalnego (SG)^[d]. Po otrzymaniu dyplomu por. Józef Olędzki został, z dniem 11 października 1926 r., przydzielony do 3 Dywizji Piechoty Legionów^[14].

Zarządzeniem B.P.L. 3989/III Prezydenta RP Ignacego Mościckiego z dnia 12 kwietnia 1927 r. awansowany na stopień kapitana, ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 roku i 106. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[15][16]. W czerwcu 1927 r. opublikowano zarządzenie Ministra Spraw Wojskowych o przydzieleniu, w korpusie oficerów piechoty, kpt. S.G. Józefa Olędzkiego z 3 DP Leg. do Oddziału I Sztabu Generalnego - na stanowisko referenta^[17]. W roku 1928 przynależał do kadry oficerów piechoty (pozostając wciąż nadetatowym oficerem 22 pułku piechoty) i nadal służył w Oddziale I Sztabu Generalnego^[e][18]. Zajmował wówczas 104. lokatę wśród kapitanów piechoty ze swego starszeństwa^[19]. W roku 1930 pełnił służbę w Oddziale II Sztabu Głównego i zajmował 1485. lokatę łączną wśród kapitanów piechoty (była to 96. lokata w starszeństwie)^[20]. W grudniu tego roku kpt. dypl. Józef Olędzki zajmował stanowisko kierownika Referatu Organizacyjnego, Personalnego i Mobilizacyjnego w Wydziale I Oddziału II Sztabu Głównego^[21].

W roku 1932 jako kapitan dyplomowany piechoty służył nadal w Sztabie Głównym, zajmując w tym czasie 89. lokatę w swoim starszeństwie^[22]. Zarządzeniem ministra spraw wojskowych, marszałka Józefa Piłsudskiego, opublikowanym w dniu 9 grudnia 1932 r., został przeniesiony (w korpusie oficerów piechoty) ze Sztabu Głównego do 14 pułku piechoty z Włocławka^[23]. Służąc we włocławskim pułku zajmował na dzień 1 lipca 1933 roku – 1131. lokatę łączną wśród kapitanów piechoty (była to 86. lokata w starszeństwie)^[24]. W dniu 21 września 1933 r. odnotowany został na stanowisku dowódcy 3 kompanii ckm 14 pp. W pierwszym półroczu 1934 roku przeniesiono^[f] kpt. dypl. Józefa Olędzkiego z 14 pułku piechoty do Sztabu Głównego^[25]. Od dnia 25 lutego 1934 r. zajmował stanowisko szefa Ekspozytury Nr 1 Oddziału II Sztabu Generalnego WP^[26], prowadzącej wywiad ofensywny przeciwko ZSRR, Litwie i Łotwie^[g].

Pełniąc służbę w Sztabie Głównym – na dzień 5 czerwca 1935 roku zajmował 936. lokatę łączną pośród kapitanów korpusu piechoty (71. lokatę w swoim starszeństwie)^[27]. Ekspozyturą Nr 1 w Wilnie kierował do 1936 roku^[28][h]. Następnie został przeniesiony do 30 pułku piechoty^[28], stacjonującego w Warszawie.

Awansowany do stopnia majora piechoty został ze starszeństwem z dniem 19 marca 1937 r. i 57. lokatą^[16].

Na dzień 23 marca 1939 roku zajmował nadal 57. lokatę wśród majorów korpusu piechoty w swoim starszeństwie^[29] i pełnił funkcję kierownika Referatu Operacyjnego w Wydziale Opisowym Wojskowego Instytutu Geograficznego^[30][31]. Tego samego dnia mjr dypl. Józef Olędzki^[i] został przeniesiony^[j] na stanowisko szefa Oddziału II Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”^[31][k]. Wspomagać go w pracy na tym stanowisku miał kpt. dypl. Felicjan Majorkiewicz (dotychczas niemający doświadczenia na tym odcinku pracy)^[28].

Podczas kampanii wrześniowej faktycznie nie pełnił służby na stanowisku szefa Oddziału II w sztabie Grupy Operacyjnej „Narew”^[32][l]. Uniknął niemieckiej niewoli i we wrześniu 1939 roku został internowany na Litwie^[34] . Następnie przebywał na internowaniu w jednym z obozów na terytorium Łotwy^[m]. Po sierpniu 1940 r. wraz z pozostałymi internowanymi Polakami został przejęty przez Sowietów i przeniesiony do obozu juchnowskiego. 1 listopada 1940 roku aresztowany przez Rosjan^[n] i przewieziony do Mińska^[o], gdzie w dniu 5 lutego 1941 r. sporządzono przeciwko niemu akt oskarżenia^[34] . Na podstawie wyroku Trybunału Wojennego Zachodniego Specjalnego Okręgu Wojskowego Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej z dnia 27 marca 1941 r. – Józef Olędzki został skazany na karę śmierci^[35]  (rozstrzygnięcie to zostało utrzymane w mocy wyrokiem Wojskowego Kolegium Sądu Najwyższego ZSRR z 21 kwietnia 1941 roku). Wyrok śmierci wykonano w dniu 20 maja 1941 r. w Mińsku na terenie Białoruskiej SRR. Sąd Najwyższy Republiki Białorusi wyrokiem z dnia 1 sierpnia 1995 r. zrehabilitował mjr. dypl. Józefa Olędzkiego^[36] .

Józef Olędzki żonaty był z Ireną, z którą miał dwóch synów: Andrzeja (ur. 1928) i Jacka (ur. 1933)^[36] . Obydwaj synowie uzyskali tytuły naukowe profesorów.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Niepodległości (12 marca 1931)^[37]
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie)^[38]
• Srebrny Krzyż Zasługi (19 marca 1931)^[39]
• Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowej^[40]

Uwagi

1. Część źródeł jako datę urodzenia podaje dzień 15 lub 16 listopada 1894 r.
2. Część źródeł jako miejsce urodzenia podaje Ostrołękę, w ówczesnym województwie warszawskim.
3. Był już wówczas trzykrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych.
4. W następnych latach tytuł oficera Sztabu Generalnego zastąpiono tytułem oficera dyplomowanego.
5. Sztab Generalny w roku 1929 przemianowany został na Sztab Główny.
6. Przeniesienie to nastąpiło na podstawie zarządzenia Józefa Piłsudskiego – ministra spraw wojskowych.
7. Siedziba ekspozytury mieściła się w Wilnie. Od roku 1933 ekspozytura podporządkowana była szefowi wywiadu KOP, Oddziałowi II podlegała jednakże wciąż w sensie etatowym i budżetowym.
8. Odszedł z tego stanowiska bez osiągnięcia sukcesów – pomimo posiadania gruntownego wykształcenia wojskowego, teoretycznego przygotowania do sprawowania tej funkcji oraz „inteligencji i ambicji pracy”. Nie spełniał bowiem wymogów kierownika służby w terenie, gdyż cechowała go „zbyt duża skłonność do uogólniań i abstrakcji” – tak scharakteryzował go mjr dypl. Tadeusz Skinder, szef wywiadu KOP.^[28]
9. Uznawano go wówczas za rutynowanego praktyka, nie mającego jednakże najwyższych opinii. Oprócz przydziału w Wydziale I, związany był bowiem jedynie ze wschodnim odcinkiem pracy wywiadu, na którym szefował przez dwa lata, znajdującej się w kryzysie, Ekspozyturze Nr 1 w Wilnie. Mjr dypl. Józef Olędzki znał jednakże trzy języki: niemiecki, rosyjski i francuski^[28].
10. Początkowo miał to być przydział na okres dwóch tygodni.
11. Funkcja szefa II Oddziału była tożsama z funkcją szefa wywiadu SGO „Narew”.
12. Pod koniec sierpnia mjr dypl. Józef Olędzki wyjechał z Łomży do Białegostoku i nie powrócił już do końca działań wojennych. Wywarło to negatywny wpływ na pracę sztabu SGO „Narew”, który w zasadzie nie posiadał Oddziału II^[28][33].
13. W czerwcu 1940 roku wysłał z Łotwy kartkę pocztową do rodziny.
14. Według części źródeł aresztowanie to nastąpiło w dniu 29 października 1940 r.
15. Przewieziony został transportem nr 395/121.