Języki satem

Języki satem, języki satemowe (od słowa satem „sto” w awestyjskim^[1][2]) – grupa języków indoeuropejskich, w których palatalizacja indoeuropejska zmieniła miękkie [k] w [s], niekiedy też w [ɕ] (sanskryt) lub [ʃ] (bałtyckie).

Romańskie Germańskie Grecki Bałtyckie Słowiańskie Irańskie Indyj skie Celt. Alb. Arm.

Podział współczesnych języków indoeuropejskich na grupy kentum/satem

Języki kentum i satem na początku I tysiąclecia n.e. Kolor niebieski – języki kentum, czerwony – języki satem. Ciemnoczerwonym kolorem zaznaczono hipotetyczne centrum palatalizacji indoeuropejskiej.

Należą do niej języki słowiańskie (w tym polski), języki bałtyckie, języki indoaryjskie, języki irańskie, języki nuristańskie^[3], język ormiański^[4] i język albański^[5][6][7][8].

Ponieważ innowacja satemowa zaszła jeszcze przed ostatecznym rozdzieleniem się powyższych grup językowych, część językoznawców uważa, że stanowią one – w odróżnieniu od języków kentumowych – grupę genetyczną^[3]. Języki kentumowe nazywa się peryferyjnymi, a satemowe centralnymi^[9] (zobacz mapka obok)^[3].

Przykładem różnicy pomiędzy językami satemowymi a kentumowymi jest polskie słowo „serce”. Pochodzi ono bezpośrednio od prasłowiańskiego rdzenia srd- (z r sonantycznym), który z kolei wywodzi się z praindoeuropejskiego k’rd (również z r sylabotwórczym), w łacinie poświadczonego w wyrazie cor, cordis („serce”)^[3].

W nowszej indoeuropeistyce zamiast dwóch grup, satemowej i kentumowej, wprowadza się podział na języki wschodnie i zachodnie^[8].