Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Jacek Dukaj
polski pisarz Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Jacek Józef Dukaj[1] (ur. 30 lipca 1974 w Tarnowie) – polski pisarz, autor fantastyki i publicysta. Pisze głównie literaturę science fiction, choć niektóre z jego utworów zaliczyć można również do fantasy. Najczęściej nagradzany polski pisarz fantastyki[a].
Galeria
Remove ads
Życiorys
Podsumowanie
Perspektywa
Ukończył III Liceum Ogólnokształcące w Tarnowie oraz studia filozoficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim[2]. Debiutował w wieku 15 lat, napisanym dwa lata wcześniej opowiadaniem Złota Galera, opublikowanym w lutym 1990 w miesięczniku „Fantastyka”[3][4]. Kolejne jego opowiadania ukazywały się drukiem w magazynie literackim „Fenix” oraz „Nowej Fantastyce”[5].
W 1997 wyszedł jego debiut książkowy, powieść Xavras Wyżryn. W następnych latach ukazywały się kolejne nagradzane powieści: Aguerre w świcie (2001), Czarne oceany (2001), Extensa (2002), Perfekcyjna niedoskonałość (2004), Inne pieśni (2004) oraz zbiory opowiadań: W kraju niewiernych (2000), Xavras Wyżryn i inne fikcje narodowe (2004)[5].
W 2004 był pomysłodawcą i redaktorem antologii PL +50. Historie przyszłości, w której współcześni polscy autorzy science-fiction, ale także kilku naukowców i felietonistów opisało swoje wizje Polski w roku 2054[5][6].
6 grudnia 2007 ukazała się kolejna powieść Jacka Dukaja – Lód, Książka Roku 2007 w plebiscycie Wirtualnej Polski, Książka Jesieni 2007 w PPNW, nominowana do „Angelusa”, Nagrody im. Józefa Mackiewicza i Nagrody Literackiej Nike 2008[5][7].
W marcu 2008 w Wydawnictwie Literackim ukazało się wznowienie zbioru opowiadań W kraju niewiernych w nowej szacie graficznej, w maju – Innych pieśni, w październiku – Czarnych oceanów. W listopadzie 2009 wydano powieść Wroniec, której tło stanowi stan wojenny z 1981[8]. Zbiór opowiadań Król Bólu ukazał się 25 listopada 2010[5].
Teksty publicystyczne i recenzje Dukaja publikowane były w „Nowej Fantastyce”, „SFinksie”, „Miesięczniku”, „Framzecie”, „Fantomie”, „Feniksie” „Science Fiction”, „Super Fantastyka Powieść”, „Czasie Fantastyki”[5].
Film animowany Tomasza Bagińskiego Katedra na podstawie opowiadania Dukaja został w 2003 nominowany do Oscara[5]. Oprócz Imperium chmur i pierwszego wydania Xavrasa Wyżryna, okładki wszystkich książek Dukaja są autorstwa Bagińskiego.
W 2019 roku w krakowskim Wydawnictwie Literackim ukazał się zbiór esejów Jacka Dukaja – Po piśmie[5], który zdaniem krytyka „Twórczości”, Dariusza Żółtowskiego:
[W]ykłada być może najgłębiej tkwiącą, a często pomijaną, wartość literatury, fabularności, opowiadania – poznawanie Innego. Bez drugiego, bez myślenia o nim nie istnieje – w moim odczuciu – prawdziwa literatura, za którą można by podążyć. Nie będzie prawdziwa, bo nie pomieści doświadczenia. Czytanie będzie miało sens wyłącznie wtedy, gdy stanie się czynnością totalną, gdy będziemy się zachwycać tym, co czytamy, tak jak Dukaj – Sercem ciemności. Z dbałością o każdy detal[9].
Utwory Dukaja przetłumaczone zostały na język angielski, niemiecki, włoski, rosyjski, czeski, słowacki, macedoński, węgierski i bośniacki[10]. Złota Galera ukazała się w języku angielskim w antologii The Dedalus Book of Polish Fantasy (1996), tłumaczona przez Wieśka Powagę. Ruch generała oraz fragmenty Katedry zostały przetłumaczone na angielski przez Michaela Kandela. Ruch generała ukazał się w książce The Polish Book of Monsters (2010). Katedra nie została wydana, poza fragmentami dostępnymi w Internecie[5][11].
W 2022 roku Jacek Dukaj założył spółkę technologiczną Nolensum, zajmującą się produkcją gier komputerowych, m.in. gry Hardware Dreams opartej na jego powieści Starości aksolotla[12].
Mieszka w Krakowie[13].
Remove ads
Nagrody i wyróżnienia
Podsumowanie
Perspektywa
W 1999 otrzymał Srebrny Glob za opowiadanie Serce Mroku[14].
Ośmiokrotny laureat Sfinksa, jednokrotnie w kategorii Polskie opowiadanie roku za Serce Mroku (1999)[15], czterokrotnie w kategorii Polska powieść roku za Czarne oceany (2002), Inne pieśni (2004), Lód (2008) i Króla Bólu (2011) oraz trzykrotnie w kategorii Książka roku za W kraju niewiernych (2001), Czarne oceany (2002) i Króla Bólu (2011)[16].
Sześciokrotnie nagrodzony Nagrodą im. Janusza A. Zajdla, w tym jednokrotnie za opowiadanie Katedra (2000) oraz pięciokrotnie za powieści: Czarne oceany (2001), Inne pieśni (2003), Perfekcyjna niedoskonałość (2004), Lód (2007), a także Król Bólu i pasikonik (2010)[5]. Był również czternastokrotnie nominowany do nagrody, w tym siedmiokrotnie za opowiadania: Wielkie podzielenie (1996), Serce Mroku (1998), Ruch generała (2000), Crux (2004), Kto napisał Stanisława Lema? (2008), Piołunnik (2010) i Portret nietoty (2012) oraz siedmiokrotnie za powieści: Szkoła (1996), Xavras Wyżryn (1997), Aguerre w świcie (2001), Extensa (2002), Wroniec (2009), Science fiction (2011) i Starość aksolotla (2015)[5][17].
Czterokrotnie nominowany do Paszportu Polityki w kategorii Literatura. W 2002 rekomendowany przez Dariusza Nowackiego i Tadeusz Nyczka za Czarne oceany i Extensę[18]. W 2004 nominowany przez Pawła Dunina-Wąsowicza, Dariusza Nowackiego i Przemysława Czaplińskiego za Inne pieśni i Perfekcyjną niedoskonałość[19]. W 2008 wskazany przez Pawła Dunina-Wąsowicza i Przemysława Czaplińskiego za Lód[20]. W 2009 zgłoszony przez Grzegorza Jankowicza i Dariusza Nowackiego za Wrońca[21].
Trzykrotny laureat „Śląkfy” jako Twórca Roku (2000, 2007 i 2009 – wspólnie z Jakubem Jabłońskim). Trzykrotnie wyróżniony przez Poznański Przegląd Nowości Wydawniczych za Inne pieśni (Książka Jesieni 2003, wyróżnienie)[22], Lód (Książka Jesieni 2007)[23] oraz Wrońca (Książka Jesieni 2009)[24]. Trzykrotnie nominowany do Nagrody Nautilus za powieści: Inne pieśni (2003), Perfekcyjna niedoskonałość (2004), Lód (2007).
Trzykrotny laureat Nagrody Głównej w Nagrodzie Literackiej im. Jerzego Żuławskiego za: Lód (2008), Science fiction (2012) oraz Imperium chmur (2019). Otrzymał również Złote Wyróżnienie za Linię oporu (2011) i Nagrodę Specjalną za Wrońca (2010). Dwukrotnie nominowany do Nagrody Literackiej im. J. Mackiewicza za Lód (2008)[25] i Wrońca (2010)[26]. W drugim przypadku otrzymał wyróżnienie.
Lód został Książką Roku 2007 w plebiscycie Wirtualnej Polski. Otrzymał również nominacje do Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus”, Nagrody im. Józefa Mackiewicza, Nagrody Mediów Publicznych „Cogito”[27] oraz Nagrody Literackiej „Nike” za 2007[7].
27 września 2008 jury Fundacji im. Kościelskich ogłosiło, że Jacek Dukaj otrzymał za Lód Nagrodę Kościelskich. Fundacja chciała podkreślić uniwersalne wartości jego twórczości, sprawność językową i narracyjną oraz rozmach powieści[28].
W 2009 Jacek Dukaj został polskim laureatem Europejskiej Nagrody Literackiej, również za powieść Lód[29]. W lutym 2011 zbiór opowiadań Król Bólu został wybrany Krakowską Książką Miesiąca.
18 października 2012 Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdan Zdrojewski zdecydował o przyznaniu Jackowi Dukajowi Brązowego Medalu „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[30][31]. Uroczystość wręczenia odznaczeń odbyła się 11 grudnia tego samego roku[32][33].
W 2023 roku został laureatem nagrody przyznawanej przez Europejskie Stowarzyszenie Science-Fiction – EuropeanScience-Fiction Society (ESFS) w kategorii „Best author”[34].
Remove ads
Twórczość literacka
Podsumowanie
Perspektywa
Powieści
Zbiory opowiadań
Opowiadania
Inne prace
W 2010 w wywiadzie Dukaj stwierdził, że planuje napisanie noweli w międzynarodowej serii „Mity” oraz inne utwory pod tytułami – Fabla, Rekursja i Stroiciel luster[46].
Przekłady na języki obce
Remove ads
Adaptacje
Podsumowanie
Perspektywa
Opowiadanie Katedra było inspiracją dla Tomasza Bagińskiego do stworzenia krótkometrażowego filmu animowanego o tym samym tytule. Animacja ukazała się w 2002 roku, zdobyła nagrodę SIGGRAPH i była nominowana do Oscara. Rok później Bagiński zapowiedział adaptację Ruchu generała, jednak projekt ten nie został zrealizowany.
Powieść Czarne oceany była inspiracją dla powstania filmu All Secrets z 2008 roku w reżyserii Tomasza Suskiego. Produkcja otrzymała Złotą KANewkę (nagrodę główną Festiwalu Kina Amatorskiego i Niezależnego KAN) oraz Nagrodę Polskiego Kina Niezależnego im. Jana Machulskiego (OFFskar) za najlepszy scenariusz.
Powieść Wroniec została dwukrotnie zaadaptowana na widowisko teatralne. Pierwszy raz sztukę na podstawie powieści wystawił Jerzy Bielunas w 2010 roku w Teatrze Kamienica, a rok później zrobił to Jan Peszek we Wrocławskim Teatrze Lalek.
Powieść Lód została przeniesiona na deski Teatru Provisorium przez Janusza Opryńskiego w 2013 roku.
Powieść Starość aksolotla była inspiracją dla powstania polsko-belgijskiego serialu Kierunek: Noc (ang. Into the Night), udostępnionego 1 maja 2020 roku na platformie Netflix. Twórcą produkcji jest Jason George, wszystkie odcinki wyreżyserowali Inti Calfat i Dirk Verheye, z kolei Jacek Dukaj wraz z Tomaszem Bagińskim piastowali stanowiska producentów wykonawczych[50].
Remove ads
Zobacz też
Uwagi
- Jeżeli podsumować Nagrody Zajdla, Nagrody Żuławskiego i Śląkfy.
- Planowane jako opowiadanie przeznaczone do Króla Bólu, ostatecznie wydane w formie samodzielnej powieści.
- Audiobook nagrany na podstawie opowiadania o tym samym tytule, które Jacek Dukaj napisał wspólnie z użytkownikami portalu Gadzetomania.pl w ramach akcji Nieskończona Opowieść.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads