Jasin al-Haszimi

Jasin al-Haszimi (ur. 1882 w Bagdadzie, zm. 1937 w Damaszku) – iracki wojskowy i polityk.

Jasin al-Haszimi

Data i miejsce urodzenia	1882 Bagdad
Data i miejsce śmierci	1937 Damaszek
premier Iraku
Okres	od 17 marca 1935 do 30 października 1936
Poprzednik	Dżamil al-Midfa’i
Następca	Hikmat Sulajman
minister obrony Iraku
Okres	od 2 sierpnia 1924 do 2 czerwca 1925
Poprzednik	Nuri as-Sa’id
Następca	Nuri as-Sa’id
premier Iraku
Okres	od 2 sierpnia 1924 do 26 czerwca 1925
Poprzednik	Dżafar al-Askari
Następca	Abd al-Muhsin as-Sadun

Jasin al-Haszimi

‏ياسين الهاشمي‎

generał major
Data i miejsce urodzenia	1882 Bagdad
Data śmierci	21 stycznia 1937
Przebieg służby
Lata służby	przed 1912–1936
Siły zbrojne	Armia Osmańska Siły Zbrojne Wielkiej Syrii Siły Zbrojne Iraku
Główne wojny i bitwy	I wojna bałkańska, II wojna bałkańska, I wojna światowa, powstanie arabskie
Późniejsza praca	działacz emigracyjny

Życiorys

Ukończył szkołę wojskową w Stambule, a następnie szkołę sztabu generalnego armii tureckiej w 1905. Następnie stacjonował na terytorium dzisiejszego Iraku, walczył w wojsku tureckim w wojnach bałkańskich^[1]. Był członkiem Sprzysiężenia, niepodległościowej organizacji arabskiej tworzonej przez oficerów armii tureckiej tegoż pochodzenia^[2]. Propagował wśród młodzieży w Mosulu idee nacjonalizmu arabskiego^[1].

Współpracował z królem Fajsalem, gdy ten próbował budować w Syrii państwo arabskie. Fajsal awansował go do stopnia generalskiego i uczynił szefem sztabu^[1]. Działalność al-Haszimiego sprawiła, iż w 1919 został aresztowany przez Brytyjczyków. Po upadku Syrii Fajsala wyjechał do Bejrutu, a stamtąd do Bagdadu. Został deputowanym do irackiej Konstytuanty, a następnie także jej wicemarszałkiem^[1].

W 1924 po raz pierwszy stanął na czele rządu^[1]. Król Fajsal wytypował go na premiera głównie z uwagi na silnie antytureckie przekonania al-Haszimiego^[3]. Był równocześnie ministrem obrony i spraw zagranicznych. Po roku urzędowania jego rząd upadł. W powtórnych wyborach parlamentarnych al-Haszimi ponownie zdobył mandat deputowanego i wszedł do nowego rządu Dżafara al-Askariego jako minister finansów (pozostawał nim do upadku gabinetu w 1928). Tekę tę otrzymał ponownie w rządach Nadżiego as-Suwajdiego (1929-1930) oraz Raszida Alego al-Kilaniego (1933)^[1].

W 1930 utworzył Partię Ludową, która miała być przeciwwagą dla Nuriego as-Sa’ida i jego probrytyjskiej polityki^[1]. Po roku al-Haszimi porozumiał się z Dżafarem Abu at-Timmanem, liderem Partii Narodowej, by wspólnie utworzyć Partia Bractwa Narodowego. Al-Haszimi był popularny przede wszystkim wśród irackich sunnitów^[4]. Partia Bractwa Narodowego przestała istnieć w 1935, gdy Jasin al-Haszimi został po raz drugi premierem Iraku^[1]. Nastąpiło to po buncie plemiennym w prowincji ad-Diwanijja. Jego tłumienia odmówił szef sztabu armii irackiej Taha al-Haszimi, brat polityka. Wobec takiej postawy do dymisji podał się premier Dżamil al-Midfa’i, a Fajsal uznał, że jedynie al-Haszimi może uspokoić sytuację. Faktycznie w ciągu tygodnia bunt został zakończony, w znacznej mierze dzięki przekupieniu części przywódców plemiennych; w krótkim czasie zamieszki plemienne zaczęły się powtarzać^[5]. W wyborach parlamentarnych w 1935 al-Haszimi ułatwił niektórym szajchom plemiennym wejście do parlamentu, przez co zdobył poparcie także wśród szyitów. Równocześnie w październiku 1935 nakazał bezwzględne tłumienie powstania jezydów w Dżabal as-Sindżar, buntujących się przeciwko polityce rządu centralnego, a w szczególności obowiązkowemu poborowi^[6].

Rząd al-Haszimiego wprowadził w Iraku prawo pracy, rozpoczął roboty irygacyjne, był aktywny na arenie międzynarodowej, popierając panarabizm i występując po stronie palestyńskiej w narastającym konflikcie z ludnością żydowską. Był to najtrwalszy z gabinetów rządowych Iraku w okresie przed II wojną światową (funkcjonował 18 miesięcy)^[7].

Umacniając swoją władzę, al-Haszimi zaczął sprawować rządy w coraz bardziej apodyktyczny sposób. Zwiększył siłę policji oraz wywiadu, nie godził się z żadną formą krytyki swojego gabinetu, tłumiąc kolejne protesty na prowincji, manifestacje w stolicy oraz zamykając opozycyjne pisma^[8]. Ignorował również postulaty mniejszości etnicznych^[7]. Ograniczał znaczenie parlamentu, rządząc przy pomocy dekretów. Jego postawa zaczęła budzić niechęć króla, obawiającego się ambicji al-Haszimiego^[8]. Ostatecznie jednak jego rządy obalił spisek Hikmata Sulajmana i gen. Bakra Sidkiego. W październiku 1936 Bakr Sidki dokonał zamachu stanu. W jego trakcie lotnictwo zrzuciło kilka bomb w pobliżu kancelarii premiera, co skłoniło al-Haszimiego do natychmiastowej rezygnacji (król Ghazi I był najprawdopodobniej uprzedzony o planowanym puczu i nakazał nie powstrzymywać jego organizatorów). Jasin al-Haszimi udał się na emigrację do Syrii pod protektoratem francuskim, gdzie zmarł po roku^[8].