Jeszajahu Szpigel

Jeszajahu Szpigel
‏שפיגל ישעיהו‎
Data i miejsce urodzenia	14 stycznia 1906 Łódź
Data i miejsce śmierci	14 lipca 1990 Tel Awiw
Język	jidysz
Dziedzina sztuki	poezja, literatura

Życiorys

Podsumowanie

Perspektywa

Urodził się w biednej rodzinie tkacza. Pobierał nauki w Łodzi – najpierw w chederze i talmud-torze, później w szkołach państwowych i na kursach pedagogicznych. Pracował jako nauczyciel i tłumacz języka jidysz i literatury żydowskiej w szkołach systemu CISZO (Centralna Żydowska Organizacja Szkolna). Zaczynał karierę literacką w kręgu grupy Jung Idysz. Debiutował w 1922 wierszami w gazecie „Łodzier Fołksbłat”. Drukował utwory w łódzkiej prasie żydowskiej, a także w nowojorskiej „Zukunft” i paryskiej „Naye Prese”. W 1930 wydał pierwszy tomik poezji „Mitn ponim cu der zun” („Twarzą do słońca”).

Podczas II wojny światowej był więźniem getta łódzkiego, potem Auschwitz II – Birkenau i innych obozów koncentracyjnych. Podczas Zagłady stracił całą rodzinę i bliskich. Przed likwidacją getta ukrył część swoich utworów, resztę zabrał do Oświęcimia; zostały one jednak skonfiskowane. Po wojnie powrócił do Łodzi, gdzie odnalazł 16 schowanych rękopisów, a resztę odtworzył z pamięci. Podjął na nowo pracę nauczyciela (1945-48). Był autorem elementarza dla 4. klasy szkół żydowskich (1948). Przeżycia i doświadczenia lat wojennych stały się podstawą zbiorów nowel jego autorstwa, m.in. „Małches geto” („Królestwo getta”) czy „Sztern ibern geto” („Gwiazdy nad gettem”).

W 1948 przeprowadził się do Warszawy, a w 1951 repatriował się do Izraela, gdzie do 1964 był urzędnikiem ministerstwa finansów; kontynuował pisanie i publikację wierszy w jidysz na łamach prasy izraelskiej i zagranicznej. W następnych latach wydawał kolejne tomy opowiadań, zbiory esejów krytycznoliterackich, a także powieść „Flamen fun der erd” („Płomienie z ziemi”). Część swoich utworów opublikował też w tłumaczeniu na język hebrajski.

Był laureatem kilku nagród literackich w dziedzinie literatury jidysz, w tym Nagrody im. Icyka Mangera (1972) oraz Nagrody im. Jakuba Fichmana (1975).

W 1973 w Tel Awiwie na temat jego twórczości opublikowano zbiór artykułów krytycznych N. Grisa pt. „Fun fincternisz cu licht: Jeszjahu Szpigel un zajn werk” („Z ciemności do światła: J. Szpigel i jego twórczość”).

Remove ads

Twórczość

Tomiki wierszy

Mitn ponim cu der zun („Twarzą do słońca”, Łódź 1930)
Un geworn iz licht („I stało się światło”, Warszawa 1949)

Zbiory opowiadań

Małches geto („Królestwo getta”, Łódź 1947)
Sztern ibern geto („Gwiazdy nad gettem”, Paryż 1948)
Mentczn in techom („Ludzie w katedrze”, Buenos Aires 1949)
Licht funem opgrunt („Światło z otchłani”, Nowy Jork 1952)
Wint un worclen („Wiatr i korzenie”, Nowy Jork 1955)
Di brik („Most”, Tel Awiw 1963)
Sztign cumchiml („Schody do nieba”, Tel Awiw 1966)
Di krojn („Korona”, Tel Awiw 1973)
Sztern lajchtn in techom („Gwiazdy świecą w otchłani”, Tel Awiw 1976)
Ha-aszmoret ha-szliszit („Trzecia straż”, Tel Awiw 1976, przekłady opowiadań na hebrajski)
Cwej dercejlungen – Sznej sipurim („Dwa opowiadania”, Tel Awiw 1978; paralelne teksty w jidysz i po hebrajsku)

Powieści

Flamen fun der erd („Płomienie z ziemi”, Tel Awiw 1966)

Eseje

Gesztaltn un profiln („Obrazy i profile”, Tel Awiw, tom I – 1971, tom II – 1980).
Awrom Suckewers lider fun togbuch („Wiersze z dziennika A. Suckewera”, Tel Awiw 1979)