Loading AI tools
śródlądowy zbiornik wodny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jezioro – naturalny śródlądowy zbiornik wodny, którego występowanie uwarunkowane jest istnieniem zagłębienia (misy jeziornej), w którym mogą gromadzić się wody powierzchniowe, oraz zasilaniem przewyższającym straty wody wskutek parowania lub odpływu. [1]Większość jezior występuje na obszarach zajmowanych niegdyś przez lodowiec. Woda z topniejącego lodowca wypełniała doliny i tworzyła jeziora. Powstanie mis jeziornych wiąże się przede wszystkim z procesami geologicznymi. Zasilanie zależy natomiast przede wszystkim od warunków klimatycznych. Jezioro różni się od stawu występowaniem strefy afotycznej – światło nie dociera do dna, uniemożliwiając tam rozwój roślinności.
.JPG)
Największe i najgłębsze są jeziora pochodzenia tektonicznego. Jest w nich zgromadzonych ponad 95% zasobów wód jeziornych. Wypełniają zagłębienie powstałe w wyniku ruchów tektonicznych. Największym pod względem powierzchni i zasobów jest Morze Kaspijskie (jest to jezioro słone). Najniżej (około 400 m p.p.m.) położone jest lustro wody słonego Morza Martwego, najgłębiej – dno jeziora Bajkał (1620 m poniżej lustra wody i 1160 m p.p.m.), które jest również jeziorem gromadzącym najwięcej w świecie słodkiej wody – 23 tys. km³ (~20% zasobów światowych). Jednym z najwyżej położonych dużych jezior jest Titicaca w Andach (3812 m n.p.m.). Najliczniejsze są jeziora polodowcowe. Występują zarówno w górach, np. w Tatrach, jak i na nizinach, gdzie tworzą duże skupiska zwane pojezierzami.
Jeziora są krótkotrwałym (w skali geologicznej) elementem krajobrazu, tylko nieliczne głębokie jeziora sięgają swym wiekiem trzeciorzędu (Bajkał – 20-30 mln lat). W klimacie suchym jeziora wysychają, a w klimacie wilgotnym ulegają zasypywaniu i zarastaniu roślinnością wodną, przekształcając się w bagna.
Bagna i jeziora są naturalnymi zbiornikami wodnymi gromadzącymi wody wtedy, gdy jest ich nadmiar, i oddającymi je w okresach bezopadowych. Regulują więc przepływ rzek i wyrównują go w czasie. Zapobiegają ponadto powodziom i nadmiernemu obniżeniu stanu wód w okresach suszy, co podnosi znaczenie rzek z nich wypływających. Duża powierzchnia wodna sprawia, że klimat pojezierzy jest wilgotniejszy niż na obszarach z nim sąsiadujących. Tworzą one swoiste ekosystemy z bogatą florą i fauną wodną.
Warunki ekologiczne panujące w jeziorach są bardzo zróżnicowane, co związane jest z istnieniem charakterystycznych stref i warstw w obrębie jeziora. Wyróżniamy:
Jeziora mają również znaczenie gospodarcze – stanowią obszary rekreacyjno-sportowe, są wodnymi drogami komunikacyjnymi, łatwo dostępnym źródłem wody, np. dla przemysłu. Ich wody o bogatym życiu organicznym są źródłem żywności. Ze względów zwyczajowych jeziorami nazywa się potocznie również niektóre sztuczne zbiorniki wodne, nieraz nadawane są im adekwatne nazwy urzędowe (jak np. Jezioro Zegrzyńskie).
Jeziora klasyfikuje się według sposobu powstania niecki, lub też według cech hydrologicznych, fizycznych, chemicznych i biologicznych. Oficjalnie nie stosuje się w klasyfikacji minimalnej powierzchni, chociaż często spotyka się zdanie, że jeziorem powinny być zbiorniki powyżej 1 hektara.
Jeziora mogą być odpływowe, przepływowe, bezodpływowe.
Badaniem jezior zajmuje się dział hydrologii i hydrobiologii – limnologia.
| Nazwa | Cyrkulacja wody | Występowanie | Termika |
| amiktyczne | brak cyrkulacji | strefa polarna | zbiorniki przez cały rok pokryte warstwą lodu |
| monomiktyczne zimne | raz w roku pełna cyrkulacja | strefa polarna i obszary wysokogórskie | temperatura wody zawsze poniżej 4 °C |
| dimiktyczne | dwa razy w roku | strefa umiarkowana | temperatura wody latem powyżej 4 °C, zimą poniżej 4 °C |
| monomiktyczne ciepłe | raz w roku | strefa równikowa i międzyzwrotnikowa | temperatura wody zawsze powyżej 4 °C |
| oligomiktyczne | słaba (głównie górnych warstw) | strefa przyrównikowa | ciepła woda w całym przekroju zbiornika |
| polimiktyczne | częsta (nawet codzienna) | różne strefy – jeziora płytkie | prawie jednakowa temperatura w całym przekroju jeziora |
| meromiktyczne | częściowe, tylko górna strefa lub też raz na kilka lat) | różne strefy – jeziora głębokie | gradient temperatury w przekroju jeziora |
Według szacunków zespołu Larsa Tranvika na Ziemi znajduje się około 117 milionów jezior o powierzchni nie mniejszej niż 0,2 hektara. Większość z nich znajduje się w pasie borealno-arktycznym (45°–75°N). Zasadniczo liczba i wielkość jezior spada wraz z wysokością nad poziomem morza[2].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
