Kalendarium historii Chorwacji

Kalendarium historii Chorwacji – uporządkowany chronologicznie, począwszy od czasów najdawniejszych aż do współczesności, wykaz dat i wydarzeń z historii Chorwacji.

Czasy najdawniejsze

• I wiek p.n.e. – terytorium obecnej Chorwacji znalazło się pod panowaniem rzymskim^[1].
• I wiek n.e. – terytorium obecnej Chorwacji pod panowaniem rzymskim (prowincje Dalmacja i Panonia), a następnie bizantyjskim.
• 295 – powstał Pałac Dioklecjana w Splicie^[2].

Średniowiecze

• VI–VII w. – na ziemie należące obecnie do Chorwacji przybyły plemiona słowiańskie^[3].
• 800/ok. 805 – przyjęcie chrztu przez Chorwatów będących pod panowaniem Franków^[1][4].
• 925 – utworzone zostało Królestwo Chorwatów^[1].
• ok. 1060 – król Piotr Krzesimir zdobył Dalmację Bizantyjską(inne języki)^[1].
• ok. 1090 – wymarcie Trpimirowiczów, zajęcie Chorwacji przez Węgrów^[1].
• 1102 – Chorwacja zostaje związana unią personalną z Węgrami^[3].
• 1275 lub 1325 – dokument prawny Istarski razvod(inne języki), pierwszy zachowany zabytek piśmiennictwa chorwackiego, w którym pojawia się termin "język chorwacki" (hrvacki) w odniesieniu do ówczesnej czakawszczyzny^[5].
• 1409 – Wenecja zajmuje Dalmację^[1].
• XV–XVI w. – część ziem chorwackich znajduje się pod panowaniem Turków osmańskich; stopniowy ich napór powoduje zajęcie praktycznie całego terytorium, pozostała jego część dostała się pod władanie dynastii Habsburgów, którzy objęli tron węgierski na mocy układu wiedeńskiego w 1515^[3].

Nowożytność

• 1526 – Turcja zajęła Slawonię; pozostałe ziemie we władaniu Habsburgów^[1].
• 1538 – na mocy układu zawartego w Wielkim Waradynie część Chorwacji, Dalamacji i Slawonii pozostała w składzie korony węgierskiej. Reszta ziem trafiła do Habsburgów^[1].
• XVII w. – Austria odzyskała ziemie chorwackie znajdujące się pod panowaniem tureckim^[3].
• 1670 – nieudany spisek Chorwatów przeciwko Habsburgom – nasilenie represji ze strony Austrii^[1].
• 1809–1813 – część terytorium Chorwacji weszła w skład Prowincji Ilirijskich utworzonych przez Napoleona Bonaparte z odstąpionych przez Austrię części Karyntii i Chorwacji (Dalmacji, Istrii i Krajiny) oraz z części Pogranicza Wojskowego; powstanie idei zjednoczenia południowych Słowian^[1].
• 1813 – zajęcie przez Austrię Prowincji Iliryjskich^[1].
• XIX w. – tendencje niepodległościowe pobudzone wpływami francuskimi. Wpływy te przyczyniły się do rozbudzenia wśród Chorwatów świadomości narodowej^[1].
• 1847 – język chorwacki uznano za narodowy^[1].
• 1867 – powstanie Austro-Węgier – przekształcenie Cesarstwa Austriackiego na zasadzie równouprawnienia Austrii i Węgier^[6].
• 1868 – dzięki ugodzie chorwacko-węgierskiej Chorwaci otrzymali szeroką autonomię^[3].
• 1905 – powstała parlamentarna koalicja chorwacko-serbska^[1].
• 1914 – zwolennicy państwa Słowian południowych utworzyli Komitet Jugosłowiański^[1].
• lipiec 1917 – na wyspie Korfu Ante Trumbić i premier Serbii Nikola Pašić (1845–1926) podpisali deklarację o zjednoczeniu południowych Słowian w niezależnym królestwie władanym przez dynastię Karadziordziewiciów^[1].
• 6 października 1918 – w Zagrzebiu powstała Rada Narodowa Słoweńców, Chorwatów i Serbów, która 29 października proklamowała powstanie Państwa Słoweńców, Chorwatów i Serbów^[1].
• 1 grudnia 1918 – proklamowano zjednoczone Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców (SHS) pod berłem regenta Serbii Aleksandra I Karadziordziewicia. Zaprzestanie działalności Komitetu Jugosłowiańskiego. Chorwacja stała się częścią Królestwa SHS^[1].

Okres międzywojenny i II wojna światowa

• 1929 – Aleksander I zawiesza konstytucję Królestwa SHS i decyduje się na rządy absolutne. Zmieniono nazwę kraju na Królestwo Jugosławii i dokonano podziału na okręgi zwane banowiny, znosząc historycznie ukształtowane krainy, z których powstało Królestwo SHS^[1].
• 1930 – Ante Pavelić zorganizował ustasze^[1].
• 1934 – ustasza zabiła Aleksandra I^[1].
• 1939 – przywódca Chorwackiej Ludowej Partii Chłopskiej Vladko Maček zawarł z premierem Dragišą Cvetkoviciem ugodę, na mocy której utworzono autonomiczną Banowinę Chorwacji^[1].
• 1941 – część Chorwacji znalazła się pod okupacją niemiecką, włoską i węgierską^[1].
• 1941 – faszystowskie ugrupowanie Ustaszy, na czele z Ante Paveliciem, przejęło władzę i ogłosiło niepodległość. Powstało Niepodległe Państwo Chorwackie sprzymierzone z Niemcami i Włochami. Obejmowało ono Chorwację właściwą oraz tereny dzisiejszej Bośni i Hercegowiny, ze stolicą w Banja Luce. Przywódca tego państwa przyjął program wyrugowania z Chorwacji mniejszości narodowych i stosował wobec nich politykę ludobójstwa^[1].
• 1945 – armia jugosłowiańska zlikwidowała Niepodległe Państwo Chorwackie. Władzę nad jego terytorium przejęli komuniści. Na mocy konstytucji Chorwacja została jedną z 6 republik komunistycznej Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii Josipa Broza Tity^[1].
• 1945 – po zakończeniu II wojny światowej Chorwacja została włączona do Jugosławii Josipa Broza Tity. Powojenna Chorwacja otrzymała status republiki w ramach Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii. Stolicą federacji pozostał Belgrad^[7].

Chorwacja w Jugosławii

• lata 70. XX w. – odrodziły się dążenia separatystyczne^[3].
• 1980 – umarł Josip Broz Tito^[7]
• 1989 – wyrażono zgodę na utworzenie partii opozycyjnych^[3].
• lata 80. XX w. – nasilenie dążeń separatystycznych^[3].
• styczeń 1990 – rozpadła się partia komunistyczna^[8].
• maj 1990 – w przeprowadzonych wolnych wyborach wygrała Chorwacka Wspólnota Demokratyczna, na czele której stał Franjo Tuđman^[8].
• 30 maja 1990 – Franjo Tuđman został prezydentem Chorwacji^[8].
• 22 grudnia 1990 – uchwalono nową konstytucję Chorwacji^[9].
• maj 1991 – w referendum (zbojkotowanym przez Serbów) 93% uprawnionych głosowało za niepodległością^[3].
• 25 czerwca 1991 – Chorwacja proklamowała niepodległość^[3].

Wojna domowa

• lipiec 1991 – wybuchła wojna domowa^[3].
• wrzesień 1991 – ⅓ terytorium Chorwacji znalazła się pod kontrolą Serbów^[3]
• październik 1991 – Chorwacja zerwała oficjalne stosunki z Jugosławią^[3].
• styczeń 1992 – specjalny wysłannik ONZ Cyrus Vance przedłożył w Sarajewie plan pokojowy przewidujący natychmiastowe zawieszenie broni, rozmieszczenie 10 tys. żołnierzy ONZ w Slawonii i Krajinie oraz całkowite wycofanie się armii jugosłowiańskiej z Chorwacji do czasu wejścia w życie porozumienia^[3].
• początek 1992 – pod naciskiem Niemiec Unia Europejska i USA uznały niepodległość Chorwacji^[3].
• marzec–kwiecień 1992 – siły pokojowe ONZ przybyły w rejony Chorwacji przejęte przez Serbów – 14 tys. żołnierzy stopniowo przejęło kontrolę w Krajinie^[3].
• maj 1992 – Chorwacja zostaje przyjęta do ONZ^[3].
• sierpień 1992 – przeprowadzono wybory parlamentarne i prezydenckie – wybory prezydenckie ponownie wygrał Franjo Tuđman^[8].
• styczeń 1993 – armia chorwacka rozpoczęła ofensywę w południowej Krajinie, zmuszając Serbów do odwrotu^[3].
• kwiecień 1994 – zaprzysiężono nowy rząd^[3].
• 1995 – chorwacka armia i policja wkroczyły do Krajiny i zachodniej Slawonii opanowanej przez Serbów. Nastąpił exodus Serbów chorwackich. Chorwacja rozszerzyła ofensywę, atakując Bośnię i Hercegowinę^[3].
• 1995 – Chorwacka Wspólnota Demokratyczna ponownie wygrała w wyborach parlamentarnych^[3].
• 21 listopada 1995 – Chorwacja podpisała układ z Dayton, kończąc tym samym wojnę w Jugosławii^[8][10].

Czasy najnowsze

• luty 1996 – rozpoczęcie misji obserwacyjnej ONZ na Półwyspie Prevlaka w ramach sił pokojowych UNMOP(inne języki)^[11].
• 11 grudnia 1999 – zmarł Franjo Tuđman – obowiązki prezydenta przejął Stjepan Mesić^[8].
• listopad 2000 – znowelizowano konstytucję^[3].
• 2000 – Stjepan Mesić został prezydentem państwa^[3].
• 15 grudnia 2002 – zakończenie misji sił pokojowych UNMOP^[11].
• 2003 – Chorwacja została oficjalnym kandydatem do Unii Europejskiej^[3].
• 1 lipca 2009 – Ivo Sanader podał się do dymisji. Podczas Konwencji HDZ w Zagrzebiu 4 lipca 2009 Sanader został zastąpiony przez Jadrankę Kosor, dotychczasową wicepremier, na stanowisku szefa partii^[12].
• 6 lipca 2009 – parlament zatwierdził Kosor na stanowisku szefa rządu. Została ona pierwszą w historii kraju kobietą sprawującą urząd premiera^[1].
• 9 grudnia 2011 – Chorwacja podpisała traktat akcesyjny o wejście do UE^[13].
• 23 grudnia 2011 – Zoran Milanović został zaprzysiężony na stanowisko premiera^[14].
• 1 lipca 2013 – Chorwacja dołączyła do Unii Europejskiej^[15].
• 19 lutego 2015 – urząd prezydenta objęła Kolinda Grabar-Kitarović^[16].
• 22 stycznia 2016 – Tihomir Orešković objął urząd premiera^[14].
• 10 października 2016 – Andriej Plenković objął urząd premiera^[17].
• 18 lutego 2020 – Zoran Milanović objął urząd prezydenta^[18].