Karaczany

Karaczany, hełmce (Blattodea, Blattoptera, Blattariae, Blattaria) – rząd owadów z przeobrażeniem niezupełnym, liczący około 4600 gatunków.

Karaczany

Blattodea
karaczan prusak
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	karaczany

Blaberus giganteus

Charakterystyka

Prowadzą ukryty tryb życia (kryptyczny), przeważnie nocny, są wszystkożerne.

Ciało zazwyczaj ciemno ubarwione (różne odcienie brązu i ciemnego brązu). Głowa jest prawie w całości ukryta pod tarczowatym i szerokim przedpleczem (stąd ich nazwa hełmce). Mają długie, wieloczłonowe i pokryte szczecinkami czułki. Przednia para skrzydeł jest silnie schitynizowana i ciemniejsza. Skrzydła z widocznym i gęstym użyłkowaniem. Tylna para skrzydeł jest zazwyczaj szeroka i błoniasta, w spoczynku ukryte pod pierwszą parą. Często spotykane są formy krótkoskrzydłe (brachypteria). Odnóża są długie i smukłe z długimi kolcami, pozwalają na szybki bieg. Odwłok jest szeroki, zakończony parą członowanych wyrostków odwłokowych (cerci). Samice czasem noszą przyczepiony do odwłoka kokon jajowy (ooteka).

Z natury wybitnie ciepłolubne, karaczany najliczniej występują w krajach tropikalnych. Wiele gatunków to gatunki synantropijne i inwazyjne.

Rozmieszczenie

Rząd liczy 4600 gatunków rozprzestrzenionych na całym świecie^[1].

W Polsce wykazano występowanie 16 gatunków, co stanowi ok. 0,4% wszystkich gatunków karaczanów żyjących współcześnie na Ziemi. Spośród 16 gatunków krajowych jedynie 7 występuje w środowiskach naturalnych (m.in. Ectobius erythronotus, Ectobius lapponicus, Ectobius sylvestris), pozostałe to gatunki zawleczone, najczęściej pochodzenia tropikalnego. Spośród nich Blatta orientalis i Blattella germanica są gatunkami synantropijnymi, zdolnymi do swobodnego i niekontrolowanego przez człowieka rozprzestrzeniania się. Pozostałe gatunki synantropijne zamieszkują cieplarnie (m.in. w ogrodach zoologicznych): Panchlora exoleta, Panchlora nivea, Pycnoscelus surinamensis, Periplaneta americana, Periplaneta australasiae, Nyctibora brunnea i Nyctibora sericea.

Systematyka

Do rzędu karaczanów zaliczane są rodziny:

• Blaberidae
• Blattellidae – prusakowate
• Blattidae – karaczanowate
• Cryptocercidae
• Nocticolidae
• Polyphagidae

Wyróżniana przez niektórych autorów rodzina Ectobiidae (zadomkowate) jest w powyższym ujęciu klasyfikowana w randze podrodziny (Ectobiinae) w rodzinie Blattellidae.

Etymologia nazwy

Nazwa karaczan pochodzi prawdopodobnie od hiszpańskiego słowa cucaracha [kuka’ratʃa]^[2].

Zobacz też

• karaczany Polski