Karl Rahner

Karl Josef Erich Rahner (ur. 5 marca 1904 we Fryburgu Bryzgowijskim, zm. 30 marca 1984 w Innsbrucku) – niemiecki teolog i duchowny katolicki, jezuita.

Karl Rahner

Data i miejsce urodzenia	5 marca 1904 Fryburg Bryzgowijski
Data i miejsce śmierci	30 marca 1984 Innsbruck
Miejsce pochówku	Kościół Trójcy Przenajświętszej w Innsbrucku
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	jezuici
Prezbiterat	1932
Odznaczenia

Rahner był twórcą „antropologii teologicznej” oraz koncepcji anonimowego chrześcijaństwa, w której czerpał inspirację z egzystencjalizmu oraz myśli Tomasza z Akwinu. Przez wielu uważany za twórcę mającego największy wpływ na teologię Soboru Watykańskiego II, był również źródłem inspiracji dla Jana Pawła II oraz wczesnego Josepha Ratzingera, później Benedykta XVI.

Życie

Syn Luise Trescher (1875–1976) i profesora gimnazjum Karla (1868–1934), jako czwarte z siedmiorga dzieci. Wkrótce po maturze, w ślad za swoim bratem Hugonem, 20 kwietnia 1922 wstąpił do zakonu jezuitów. Nowicjat odbył w Tisis. Studia filozoficzno-teologiczne odbywał w Tusis, Feldkirch, Pullach, Valkenburgu w Holandii, Sankt Andrä, Fryburgu Bryzgowijskim i Innsbrucku. W 1922 roku rozpoczął czteroletnie studia filozoficzne. Ich skutkiem była napisana w 1928 roku wraz ze starszym bratem, Hugonem również Jezuitą, książka, zadedykowana i wysłana w prezencie ich ojcu 374 stronicowa książką zawierająca kilkanaście tekstów na różny temat. Pierwsze śluby złożył 27 kwietnia 1924 roku. W trakcie studium filozoficznego w Pullach dzięki profesorowi Berhardowi Jansenowi zaznajomił się z transcendentalizmem tomistycznym jezuickiego filozofa Josepha Maréchala oraz myślą Immanuela Kanta i Martina Heideggera. W tym też czasie zapoznał się z myślą antycznych pisarzy chrześcijańskich, co zaowocowało wieloma publikacjami im poświęconym. W latach 1925–1929 uczył młodszych seminarzystów łaciny i greki.

Od 1929 rozpoczął studia teologiczne w Holandii, gdzie uczestniczył w zajęciach prowadzonych przez wybitnego ekumenistę i późniejszego kardynała Augustina Beę. W tym też okresie poznał późniejszych wybitnych teologów i filozofów katolickich: Alfreda Delpa, Gustava Sievertha, Eugena Seitericha, Johannesa Lotza, Berharda Welte. Święcenia kapłańskie przyjął w 26 lipca 1932 w Monachium z rąk kardynała Michaela von Faulhabera. Studia teologiczne ukończył w Lavannataal w 1933, po czym udał się na końcowy etap tercjarskiej formacji jezuickiej - scholla affectus (szkoła uczuć) - do Sankt Andrä.

W 1934 powrócił do Fryburga w celu doktoryzowania się pod kierunkiem Martina Honeckera^[1] Wtedy też uczestniczył w wykładach Martina Heideggera, który wywarł na niego istotny wpływ. Dysertacja, traktująca o teorii poznania u Tomasza z Akwinu, była efektem dwóch lat pracy, ale nie została zaakceptowana przez promotora, który uznał, że jej autor nie zasłużył na tytuł doktorski - zarzutem było odejście od klasycznej, literalnej interpretacji Akwinaty i zbyt duże wpływy Heideggera. Później, w 1939, została ona wydana drukiem pod tytułem Geist in der Welt i spotkała się z dużym uznaniem.

Po pierwszym niepowodzeniu władze zakonne wysłały go do Innsbrucka, gdzie zaczął pracę nad doktoratem zatytułowanym: E latere Christi. Der Ursprung der Kirche als Zweiter Eva aus der Seite Christi des Zweiten Adam, za którą uzyskał ów stopnień naukowy w grudniu 1936. Habilitację przyznano mu już w lipcu następnego roku na podstawie prac opublikowanych w ostatnich pięciu latach. W Innsbrucku prowadził wykłady z na wydziale dogmatyki, a w Salzburgu serię wykładów z filozofii religii.1 lipca 1937 roku został mianowany docentem i rozpoczął wykłady o łasce w Innsbrucku i wówczas naszkicował swoje główne koncepcje teologiczne.

Po zamknięciu wydziału teologicznego przez narodowych socjalistów schronił się w Wiedniu, gdzie w 1939 otrzymał pierwsze stanowisko naukowe. W latach 1944–1945 pracował jako duszpasterz licznych wiejskich parafii w Dolnej Bawarii. W latach 1945–1948 był docentem dogmatyki w wyższej szkole zakonnej w Pullach, a w latach 1948–1949 profesorem zwyczajnym dogmatyki i historii dogmatów w Innsbrucku. Tu rozpoczął się najbardziej twórczy okres jego życia. W 1963 powołany został przez Jana XXIII na teologa II soboru watykańskiego, w którego przygotowaniu odegrał istotną rolę. Był również osobistym ekspertem kardynała Franza Königa. W 1964 objął katedrę chrześcijańskiej wizji świata na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium. Od 1967 aż do emerytury (w 1971) miał stanowisko profesora dogmatyki i historii dogmatów na Westfalskim Uniwersytecie Wilhelma w Münsterze. W 1969 był jednym z trzydziestu teologów mianowanych przez Pawła VI do przetworzenia teologicznego dorobku Soboru. W 1971 został profesorem honorowym Wyższej Szkoły Filozoficznej w Monachium za osiągnięcia w zakresie badań z pogranicza teologii i filozofii. Otrzymał 15 doktoratów honoris causa. W 1970 otrzymał Pour le Mérite za Naukę i Sztukę^[2]. W 1981 przeniósł się do Innsbrucku, gdzie zmarł trzy lata później. Pochowany został 4 kwietnia w krypcie kościoła jezuitów.

Brał udział w licznych inicjatywach wydawniczych, z których największą było wydanie Lexikon für Theologie und Kirche w latach 1957–1965.

Myśl

Karl Rahner był jednym z najbardziej wpływowych teologów XX wieku, który znacząco wpłynął na II sobór watykański. Próbował – podobnie jak Yves Congar, Joseph Ratzinger i Henri de Lubac – aktualne ludzkie doświadczenie oraz myśl połączyć z wiarą chrześcijańską. 16 tomów jego Schriften zur Theologie (1954–1984) stanęło u podstaw nowego kierunku Kościoła katolickiego.

Źródłem jego myśli był tomizm, kantyzm, fenomenologia oraz egzystencjalizm. Podczas pierwszych lat w seminarium studiował prace Imannuela Kanta i Josepha Maréchala, na równi z pracami wielkiego średniowiecznego teologa Tomasza z Akwinu. W swoich pracach próbował połączyć to co najlepsze z myślenia przeszłości z myśleniem współczesnym. Szczególnie cenna jest jego koncepcja anonimowego chrześcijaństwa.

Krytyka

Jego myśl spotyka się z krytyką pochodzącą z kręgów pragnących powrotu do przedsoborowej praktyki oraz myśli neoscholastycznej.

Zarzutem skierowanym w stronę Rahnera jest także jego sprzeciw wobec encykliki Humanae Vitae z 1968 roku. W artykule zamieszczonym w jezuickim organie prasowym "Stimmen der Zeit" pod tytułem <Zur Enzyklika „Humane vitae">, zarzucał on encyklice niejasne sformułowania, oraz zbyt konserwatywny wydźwięk, zwłaszcza w zakresie moralnej oceny antykoncepcji hormonalnej. Opowiadał się także za zmiennością nauczania wyrażonego w Magisterium i wzywał papieża Pawła VI do odwołania encykliki^[3].

Główne dzieła

Opublikował łącznie ponad 4000 prac, w tym:

• Mały słownik teologiczny (wraz z Herbertem Vorgrimlerem)
• Schriften zur Theologie, t. I-XVI, Einsiedeln 1958 i nn.
• Sämtliche Werke, red. K. Lehmann, J.B. Metz, K.H. Neufeld, A. Raffelt, H. Vorgrimler, 1995-2018; 32 tomy.^[4] Lista wszystkich tomów dostępna na stronie wydawnictwa Herder.
• Grundkurs des Glaubens. Einführung in den Begriff des Christentums, Freiburg 1976 (tłum. pol. Podstawowy wykład wiary)
• Strukturwandel der Kirche als Aufgabe und Chance, Freiburg 1989
• Lexikon für Theologie und Kirche (redaktor i autor licznych haseł).