Karminadle

Karminadle^[1] (karminadla^[2], karbinadle^[1][3], karbinadla^[2], kardinadle^[1][3], kardinadla^[2], bergi^[3][4]) – potrawa kuchni śląskiej^[1][5], rodzaj kotletów mielonych. Są to smażone na głębokim tłuszczu kulki z mielonego mięsa, tradycyjnie wieprzowego^[1]. Gotowe karminadle mają lekko spłaszczony, kulisty kształt i średnicę ok. 5–7 cm^[1]. W smaku są słone i lekko pikantne^[1]. 17 stycznia 2008 tak zdefiniowane karminadle zostały wpisane na Listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w kategorii „Gotowe dania i potrawy w województwie śląskim”^[1].

Karminadle

danie główne, obiadowe
Inne nazwy	karminadla, karbinadle, karbinadla, kardinadle, kardinadla, bergi
Rodzaj	kotlety mielone
Kuchnia	śląska
Miejsce powstania	Śląsk
Obróbka żywności	smażenie na głębokim tłuszczu
Składniki
mięso wieprzowe bułka pszenna cebula jajko przyprawy: sól pieprz

Tradycyjne karminadle przygotowuje się z wieprzowiny (łopatka lub karczek) zmielonej razem z czerstwą bułką namoczoną w mleku lub wodzie, wymieszanej z drobno pokrojoną cebulą, surowym jajkiem i przyprawami (solą i pieprzem)^[6]. Uformowane kotlety obtacza się w bułce tartej i smaży na głębokim^[1] tłuszczu (smalcu) z obu stron^[6].

W przeszłości karminadle były daniem odświętnym (przyrządzanym np. po świniobiciu^[1]), później stały się daniem obiadowym podawanym w tygodniu. Do historii polskiej kinematografii przeszła scena z rozgrywającego się na Śląsku w 1934 roku filmu Perła w koronie (1971), w której główny bohater po powrocie do domu z pracy w kopalni otrzymuje na obiad (na drugie danie) ziemniaki z karminadlem i kapustą^[1][7][8].

Karminadle podaje się np. z kluskami śląskimi i gotowaną młodą kapustą^[9], lub też np. z ziemniakami i surówką (z kapusty lub buraków)^[10]. Pokrojone na plastry karminadle spożywane są również na zimno, jako składnik kanapek.

Inne warianty

Współcześnie, tak jak i dawniej^[11], do wyrobu karminadli używa się też mięsa wieprzowo-wołowego^[5]. W czasach, gdy na Śląsku powszechny był chów królików, przygotowywano je także z mięsa króliczego^[5][11]. Według Elżbiety Łabońskiej jeszcze inną odmianą jest „karminadel (karbinadel) górnośląski”, przyrządzany z mięsa wieprzowego i solonego śledzia^[11][12].

Karminadle z królika

Według przepisu Elżbiety Łabońskiej, który podała w książce Śląska kucharka doskonała, „karminadle z królika” przygotowuje ze zmielonych razem mięsa z królika, świeżego boczku oraz bułki kajzerki namoczonej w mleku, wymieszanych z podsmażoną na tłuszczu cebulą, surowym jajkiem i przyprawami (solą, pieprzem i tymiankiem)^[13]. Niewielkie, uformowane kotlety obtacza się w bułce tartej i smaży na gorącym smalcu z obu stron^[13].

Karminadle ze śledziem

Według przepisu Elżbiety Łabońskiej, który podała w książce Śląska kucharka doskonała, „karminadel górnośląski” przygotowuje się ze zmielonych razem mięsa z karczku wieprzowego, solonego śledzia oraz bułki kajzerki namoczonej w wodzie lub mleku, wymieszanych z podsmażoną na tłuszczu cebulą, surowym jajkiem i przyprawami (solą, pieprzem i majerankiem)^[12]. Malutkie, bo o średnicy 1,5—2 cm, uformowane kotlety obtacza się w mące i smaży na gorącym smalcu z obu stron^[12]. Jak twierdzi autorka, podaje się je „z ziemniakami, kiszoną kapustą duszoną, sałatą zieloną z boczkiem wędzonym, mizerią lub sałatką z kapusty białej”^[12].