Kobus

Kobus – rodzaj ssaków z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).

Ten artykuł dotyczy rodzaju zwierząt. Zobacz też: osada leśna Kobus w woj. wielkopolskim, gmina Wronki.

Kobus
A. Smith, 1840[1]
Kob nilowy (K. megaceros)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Nadrodzina	Bovoidea
Rodzina	wołowate
Podrodzina	antylopy
Plemię	koby
Rodzaj	Kobus
Typ nomenklatoryczny
Antilope ellipsiprymnus Ogilby, 1833
Synonimy
Kolus[a]: J.E. Gray, 1843[2] Adenota J.E. Gray, 1847[3] Hydrotragus Fitzinger, 1866[4] Pseudokobus Fitzinger, 1869[5] Onotragus J.E. Gray, 1872[6] Cobus[a]: Buckley, 1876[7] Robus[a]: von Zittel, 1893[8] Onototragus[b]: E. Heller, 1913[9]
Gatunki
18 gatunków (w tym 13 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące na zasobnych w wodę terenach w Afryce^[10][11][12].

Morfologia

Długość ciała 126–235 cm, długość ogona 10–50 cm, wysokość w kłębie 77–136 cm; masa ciała samic 40–214 kg, samców 45–275 kg^[11][13]. Samce mają długie rogi o długości 41–92 cm^[11] z licznymi, poprzecznymi zgrubieniami. Samice mają dwie pary sutków. U samic rogi nie występują.

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1840 roku brytyjski przyrodnik Andrew Smith w publikacji swojego autorstwa dotyczącej odkryć zoologicznych podczas wyprawy w głąb Afryki Południowej w latach 1834–1836^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) kob śniady (K. ellipsiprymnus).

Etymologia

• Kobus (Kolus, Cobus, Robus): rodzima nazwa kob ‘antylopa’ używana przez Mandinka znad rzeki Gambia, po raz pierwszy użyta jako epitet gatunkowy przez Buffona^[14].
• Adenota: gr. αδην adēn, αδενος adenos ‘gruczoł’; -νωτος -nōtos ‘-zady’, od νωτον nōton ‘zad, tył’^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Antilope kob Erxleben, 1777.
• Hydrotragus: gr. ὑδρο- hudro- ‘wodny-’, od ὑδωρ hudōr, ὑδατος hudatos ‘woda’; τραγος tragos ‘kozioł’^[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Adenota leche J.E. Gray, 1850.
• Pseudokobus: gr. ψευδος pseudos ‘fałszywy’; rodzaj Kobus A. Smith, 1841^[17]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Antilope forfex C.H. Smith, 1827 (= Antiiope kob Erxleben, 1777).
• Onotragus (Onototragus): gr. ονος onos ‘osioł’; τραγος tragos ‘kozioł’^[18]. Gatunek typowy: Gray wymienił dwa gatunki – Adenota lechèe J.E. Gray, 1852 (= Kobus leche J.E. Gray, 1850) i Antilope vardonii Livingstone, 1857 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Adenota leche J.E. Gray, 1850.

Podział systematyczny

W zależności od ujęcia systematycznego do rodzaju zalicza się 5 (K. leche, K. megaceros, K. kob, K. vardonii i K. ellipsiprymnus)^[12][19][13] lub 12 gatunków (K. leche, K. anselli, K. kafuensis, K. smithemani, K. megaceros, K. kob, K. loderi, K. thomasi, K. leucotis, K. vardonii, K. ellipsiprymnus i K. defassa)^[11][10]; tutaj klasyfikacja obejmująca występujące współcześnie gatunki za Mammals Diversity Database i All the Mammals of the World (2023)^[19][13]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[20]	Podgatunki[11][10][13]	Rozmieszczenie geograficzne[11][10][13]	Podstawowe wymiary[11][13][c]	Status IUCN[21]
	Kobus leche	J.E. Gray, 1850	kob moczarowy	5 podgatunków	rozproszone populacje w południowej Demokratycznej Republiki Konga (bagna Upemba), środkowej i południowo-wschodniej Namibii (Pas Caprivi), północnej Botswanie (Delta Okawango) oraz zachodnim, środkowym i południowym Zimbabwe; zakres wysokości: 0–1000 m n.p.m.	DC: 134–180 cm DO: 30–45 cm MC: 40–135 kg	NT
	Kobus megaceros	(Fitzinger, 1855)	kob nilowy	gatunek monotypowy	bagna i sezonowo zalewane łąki w Sudanie Południowym i zachodniej Etiopii	DC: 130–180 cm DO: 45–50 cm MC: 60–120 kg	EN
	Kobus kob	(Erxleben, 1777)	kob żółty	4 podgatunki	Senegal na wschód do Sudanu Południowego i skrajnie południowo-zachodniej Etiopii, rozciągający się na południe do północno-wschodniej Demokratycznej Republiki Konga i Ugandy; zakres wysokości: 0–500 m n.p.m.	DC: 160–180 cm DO: 10–15 cm MC: 40–121 kg	LC
	Kobus vardonii	(Livingstone, 1857)	kob lirorogi	gatunek monotypowy	nierównomiernie w Angoli, wschodniej Namibii, północno-wschodniej Botswanie, Zimbabwe, południowo-wschodniej Demokratycznej Republice Konga, północnym i zachodnim Malawi oraz południowo-zachodniej Tanzanii	DC: 126–156 cm DO: 28–32 cm MC: 48–91 kg	NT
	Kobus ellipsiprymnus	(W. Ogilby, 1833)	kob śniady	2 podgatunki	od Senegalu i Gambii na wschód do północnej Etiopii, Erytrei, i południowej Somalii, na południe przez Afrykę Wschodnią do wschodniej Botswany i północno-wschodniej Południowej Afryki; izolowane populacje w południowym Gabonie, zachodnim Kongu i Angoli; zakres wysokości: 0–3000 m n.p.m.	DC: 175–235 cm DO: 33–40 cm MC: 160–275 kg	LC

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  NT  – gatunek bliski zagrożenia,  EN  – gatunek zagrożony.

Opisano również gatunki wymarłe w czasach prehistorycznych:

• Kobus ammolophi Geraads, Blondel, Mackaye, Likius, Vignaud & Brunet, 2009^[22] (pliocen)
• Kobus ancystrocerus (Arambourg, 1947)^[23] (plejstocen)
• Kobus barbarus Geraads & Amani, 1998^[24] (pliocen)
• Kobus basilcookei Vrba, 2006^[25] (pliocen)
• Kobus cananites Bate, 1940^[26] (holocen (mezolit))
• Kobus khroumirensis (Arambourg, 1979)^[27] (pliocen)
• Kobus korotorensis Geraads, Brunet, Mackaye & Vignaud, 2001^[28] (pliocen)
• Kobus laticornis Harris, 2003^[29] (miocen–pliocen)
• Kobus oricornus Gentry, 1985^[30] (pliocen)
• Kobus presigmoidalis Harris, 2003^[31] (miocen–pliocen)
• Kobus sigmoidalis Arambourg, 1941^[32] (plejstocen)
• Kobus subdolus Gentry, 1980^[33] (pliocen)
• Kobus tchadensis Geraads, Brunet, Mackaye & Vignaud, 2001^[34] (pliocen)

Uwagi

1. Niepoprawna późniejsza pisownia Kobus A. Smith, 1840.
2. Niepoprawna późniejsza pisownia Onotragus J.E. Gray, 1872.
3. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała