Landgraf

Landgraf (łac. comes magnus, comes patriae, comes provinciae, comes terrae, comes principalis, lantgravius, niem. Landgraf) – tytuł władcy feudalnego w Świętym Cesarstwie Rzymskim, który jako hrabia bezpośrednio podlegał cesarzowi, zarządzając ziemią nadaną bezpośrednio przez samego władcę.

Heraldyczna korona landgrafa

Dawniej słowo landraf tłumaczono na hrabia powiatowy^[1].

Po raz pierwszy występuje w źródłach w Dolnej Lotaryngii w 1086. Landgrafowie należeli do rangi książąt Rzeszy (Reichsfürst), w hierarchii zajmowali miejsce między księciem udzielnym (Herzog) a hrabią. Najczęściej tytuł landgrafa nadawany był na ziemiach, na których zabrakło dziedzicznych książąt plemiennych, dla wzmocnienia i lokalnego egzekwowania władzy cesarskiej (królewskiej). Terytorialnie ziemie podległe landgrafom odpowiadały zazwyczaj dawnym administracyjnym okręgom (Gau), podległym wcześniej frankijskim hrabiom.

W XVIII i XIX wieku większość landgrafów uzyskała tytuł księcia (Herzog), a po upadku cesarstwa w 1806, zwłaszcza po kongresie wiedeńskim w 1815, także suwerenność.
Ostatnim, używającym do I wojny tytułu landgrafa, był władca Hesji-Homburg; tytuł był od 1866 dziedziczony przez linię Hessen-Darmstadt.

Najstarsze landgrafostwa

w Lotaryngii

• Brabancja
• Geldria
• Hochstaden

w Alzacji^[2]

• Dolna Alzacja
• Górna Alzacja

w Szwabii^[2]

• Breisgau
• Baar
• Hegau
• Klettgau

w niemieckojęzycznej Szwajcarii^[2]

• Buchsgau
• Frickgau
• Sisgau
• Aargau
• Thurgau
• Zürichgau
• Burgund

w innych regionach

• Heiligenberg (Linzgau)
• Nellenburg
• Sausenberg
• Stühlingen (Alpgau)
• Sundgau
• Niederelsass
• Hafferberg
• Hesja
• Leuchtenberg
• Stefling
• Leiningen (Wormsgau)
• Turyngia