Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Maciej Masłowski (historyk)
polski historyk sztuki Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Maciej Masłowski (ur. 24 stycznia 1901 w Warszawie[5], zm. 17 sierpnia 1976 w Wysokiem Mazowieckiem) – polski historyk sztuki.







Remove ads
Życiorys
Podsumowanie
Perspektywa
Był synem artysty malarza Stanisława Masłowskiego (1853–1926) i nauczycielki muzyki Anieli z Ponikowskich (1864–1940)[6]. Po ukończeniu gimnazjum im. Mickiewicza (Konopczyńskiego) w Warszawie studiował na Uniwersytecie Warszawskim, początkowo historię, a następnie historię sztuki u prof. Zygmunta Batowskiego.
W latach 1931–1939 pracował w Wydziale Sztuki Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (WRiOP)[7] i równocześnie jako dyrektor Ruchomej Wystawy Sztuki i organizator Wakacyjnych Instytutów Sztuki (w Żabiem na Huculszczyźnie – 1938 i w Zakopanem – 1939). Od 1937 był delegatem Ministra WRiOP do Międzyministerialnej Komisji ds. Przemysłu Ludowego i Sztuki Ludowej.
W latach 1939–1945 był doradcą artystyczno-naukowym Towarzystwa Ochrony Sztuki Ludowej w Warszawie „Tamka”, Warszawa, ul. Tamka 1[8]. Zamieszkiwał do 1941 w Warszawie (ul.Chmielna 60 – ten dom wraz z odcinkiem Chmielnej między ul. Marszałkowską a aktualną w 2021 – Aleją Jana Pawła II został zniszczony na przełomie lat 1944 i 1945 w ramach planowego systematycznego zburzenia Warszawy po zakończeniu powstania warszawskiego), a później, wraz z rodziną, w okolicy Warszawy, w osadzie „Wierzbówek” w Otrębusach (wówczas gmina Helenów, powiat Sochaczew-Błonie)[9] dojeżdżając kolejką EKD[10] do pracy zarobkowej w Warszawie. Od sierpnia 1945, do śmierci w sierpniu 1976, zamieszkiwał wraz z rodziną w Podkowie Leśnej (przy ulicy Jeleniej, początkowo pod nr 6, a w miarę zmian numeracji – kolejno pod nr 36 i 3)[11].
W latach 1945–1946 współpracował z Państwowym Instytutem Historii Sztuki w Warszawie. W okresie 1947–1949 był profesorem Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Warszawie, a w latach 1948–1949 – dyrektorem Instytutu Upowszechniania Sztuk Plastycznych w Warszawie, przekształconego później w Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, a następnie w Galerię Zachęta. W 1948 został komisarzem działu polskiego na Biennale w Wenecji[12], w 1949 – dyrektorem Muzeum Polskiego w Rapperswilu[13], w Szwajcarii. W tym samym roku był też komisarzem Retrospektywnej Wystawy Malarstwa Polskiego w Pradze, w Czechosłowacji. W latach 1950–1951 był samodzielnym pracownikiem nauki w Państwowym Instytucie Sztuki w Warszawie (przekształconym później w Instytut Sztuki PAN).
W okresie stalinowskim – od 1951 – zrezygnował z pracy etatowej, do której już nie powrócił. Usiłując przetrwać podejmował się różnorodnych zajęć zarobkowych (m.in. rękodzieło – tkactwo samodziałowe i farbiarstwo, dzierżawa gospodarstwa rolnego) i uprawiał pracę naukowo-badawczą i literacką w domu w Podkowie Leśnej (gdzie mieszkał stale od 1945 do śmierci w 1976). Udało mu się jednak uniknąć represji takich, jakich doświadczyli niektórzy jego koledzy – historycy sztuki: prof. Jerzy Sienkiewicz i Michał Walicki, którzy opuścili komunistyczne więzienie dopiero w przeddzień upadku reżimu Bolesława Bieruta, „odwilży październikowej” i dojścia do władzy Władysława Gomułki w 1956 r.[14]
Po 1956 opublikowano między innymi jego prace o Józefie Chełmońskim, Maksymilianie Gierymskim[15][16], Juliuszu Kossaku, Piotrze Michałowskim, Stanisławie Masłowskim, Zygmuncie Waliszewskim, Julianie Fałacie. Jego książki zdobyły sobie wysokie oceny, niekiedy pełne superlatywów[17]. Szczególnie wysoko zostały ocenione obie książki poświęcone Józefowi Chełmońskiemu[18]. Materiały do nich gromadził przez kilkadziesiąt lat – już w okresie międzywojennym korzystając ze znajomości polskiego środowiska artystycznego drugiej połowy XIX wieku. Wiedza ta była unikalna, ponieważ łączyła profesjonalne przygotowanie i warsztat historyka sztuki z przekazem międzypokoleniowym pochodzącym od jego ojca Stanisława, artysty-malarza, a zarazem kolegi Józefa Chełmońskiego z "Warszawskiej Klasy Rysunkowej". Dzięki temu mógł w swych pracach sugestywnie ukazać nie tylko problematykę twórczości, ale i atmosferę, w której powstawały dzieła polskich artystów tamtej epoki[19][20][21].
W wieku młodzieńczym i w latach międzywojennych Maciej Masłowski kultywował ponadto swe zainteresowania muzyczne, jako kolekcjoner folkloru[22], meloman (bywalec koncertów wraz ze swym bratem ciotecznym Wacławem Ponikowskim), a także w gronie rodziny i przyjaciół grając na fortepianie, zwłaszcza utwory Chopina[23][24]. W starszym wieku, w wolnych chwilach podejmował także amatorskie próby malarstwa i poezji[25][26][27][28].
Remove ads
Życie prywatne
Od 1933 r. był żonaty z Haliną z Klisińskich. Miał dwoje dzieci. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (Stare Powązki) w grobie rodzinnym (kwatera 11-1-7/8)[29].
Publikacje zwarte
- Henryk Grombecki – Studium monograficzne, Warszawa 1936;
- Piotr Michałowski, Warszawa 1957, wyd. „Sztuka”;
- Stanisław Masłowski, Warszawa 1957, wyd. „Sztuka”[30];
- Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1958, wyd. „Ossolineum” (w serii Źródła do dziejów sztuki polskiej, t.VII)[31];
- Wstęp i opracowanie krytyczne „Pamiętnika malarza” Mariana Trzebińskiego, Wrocław 1958, wyd. „Ossolineum”;
- Zygmunt Waliszewski, Warszawa 1962, wyd. „Arkady”;
- Dzieje Polski w obrazach (wstęp i wybór ilustracji do albumu), Warszawa 1962, wyd. „Arkady”;
- Studia malarskie Wojciecha Kornelego Stattlera w Krakowie i Rzymie, Wrocław 1964, wyd. „Ossolineum”;
- Julian Fałat, Warszawa 1964, wyd. „Arkady”;
- Malarski żywot Józefa Chełmońskiego, Warszawa 1965, wyd. PIW (2. wydanie – 1972). 3. wyd. Warszawa 2014, nakł. Wydawnictwa „Bellona”,
- Cyprian Godebski – Listy o sztuce – opracowanie krytyczne, wstęp i komentarze, Kraków 1970, Wydawnictwo Literackie;
- Maksymilian Gierymski i jego czasy, Warszawa 1970, wyd. PIW (2. wydanie – 1976);
- Józef Chełmoński, Warszawa 1973, wyd. „Auriga” – Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe;
- Piotr Michałowski, Warszawa 1974, wyd. „Arkady” w serii „W kręgu sztuki”;
- Piotr Michałowski, Berlin 1974, wyd. Henschel Verlag und Gess.;
- Juliusz Kossak, Warszawa 1984, wyd. „Auriga” – Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe (2. wyd. – 1986, 3. wyd. – 1990).
- Zobacz także: Katalog Biblioteki Narodowej w Warszawie – [dostęp 2019-09-05]
- Zob. ponadto: WorldCat [dostęp 2018-02-12]
Publikacje w czasopismach
Podsumowanie
Perspektywa
Obszar zainteresowań Macieja Masłowskiego ilustruje ponadto lista jego wybranych publikacji w czasopismach z lat 1927–1976 i prac opublikowanych pośmiertnie (w 2018):
- L’Exposition a l’Ecole des Beaux Arts (Chronique artistique) – „Messager Polonais” 1923, No 148 (443),
- Kazimierz Dolny, „Ziemia”, Warszawa 1927, nr 19,
- Architektura świecka Kazimierza Dolnego, „Ziemia”, Warszawa 1927, nr 20,
- Une exposition des oeuvres de M. Mund (La vie artistique), „Messager Polonais” 1928, No 111 (999),
- Felix Jabłczyński (La vie artistique), „Messager Polonais” 1928, No 119 (1007),
- Gineyko, „Wiadomości Literackie, Warszawa 1929, VI, nr 22,
- Wacław Husarski – rzeźba polska od 18 wieku – recenzja z publikacji zbiorowej pt. „Sztuka Polska”, Warszawa 1932, „Biuletyn Historii Sztuki”, 1933, r.I, nr 4,
- W odpowiedzi p. Wacławowi Husarskiemu, „Biuletyn Historii Sztuki”, Warszawa, 1934, nr 4,
- Plastyka w r. 1934, „Życie Sztuki”, t.II, Warszawa 1935 (wspólnie z H. Garlińską),
- Wystawa Skoczylasa w IPS, „Pion”, Warszawa 1934, r. III, nr 2,
- Na marginesie naszych stowarzyszeń artystycznych, „Pion”, Warszawa, 1935, r. III nr 3,
- Wystawa Witolda Pruszkowskiego w „Zachęcie”, „Pion”, Warszawa, 1935, r. III, nr 6,
- Wystawa Józefa Mehoffera, „Pion”, Warszawa 1935, r. III, nr 30,
- Józef Chełmoński, Wyd. „Ruchoma Wystawa Sztuki”, Warszawa 1935,
- W sprawie sztuki ludowej – część I: „Polska Zbrojna w Kulturę” (dodatek niedzielny „Polski Zbrojnej”), 1937, 11 kwietnia 1937, część II: 25 kwietnia 1937,
- Więcej wewnętrznej propagandy sztuki, „Polska Zbrojna w Kulturę”, 1937, nr 18,
- O Zygmuncie Waliszewskim – „Polska Zbrojna w Kulturę”, 6 czerwca 1937,
- Polski Malarz w Petersburgu (Jan Ciągliński) – „Polska Zbrojna w Kulturę”, 20 czerwca 1937,
- Nowoczesne malarstwo rumuńskie, „Polska Zbrojna w Kulturę”, 1937, nr 176, 28 czerwca,
- Malarstwo Wyczółkowskiego – „Polska Zbrojna w Kulturę”, 24 października 1937,
- Tadeusz Kulisiewicz, artykuł w miesięczniku „Arkady”, Warszawa 1937,
- Kronika Plastyczna, „Życie Sztuki”, Warszawa 1938, t.III (wspólnie z H. Garlińską),
- Jesteśmy w Warszawie – artykuł o malarstwie polskim, publ. zbior. wyd. Związku Literatów, Warszawa 1939,
- Ferdynand Ruszczyc – życie i dzieło, Wilno 1939 – recenzja, „Biuletyn Historii Sztuki”, 1946, nr 3/4,
- Nieznane rysunki Witolda Wojtkiewicza, „Przegląd Artystyczny”, 1950, nr 10-12, s. 60,
- Wojciech Piechowski, „Przegląd Artystyczny”, 1951, nr 3,
- Sylweta artysty – katalog wystawy Zygmunta Waliszewskiego, wyd. Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa 1957,
- Wojciech Jastrzębowski – studium monograficzne (opr. na zamówienie Związku Polskich Artystów Plastyków), Warszawa 1961[32][33],
- Na marginesie książki Włodzimierza Bartoszewicza: „Buda na Powiślu”, „Rocznik Warszawski”, 1967,
- Rok pierwszy Związku Plastyków, „Litery – miesięcznik społeczno-kulturalny wybrzeża”, Gdańsk, listopad 1969 nr 11 (95),
- Stanisław Witkiewicz odczytany na nowo, „Twórczość” 1972, nr 10,
- O twórczości Chełmońskiego, „Twórczość” 1973, nr 7,
- Nowoczesna formacja artysty, „Sztuka”, kwiecień 1975,
- To nie uczeń – to mistrz (esej o P. Michałowskim), miesięcznik „Polska”, 1975,
- Twórczość Witkiewicza w obiektywie Marii Olszanieckiej – recenzja: „S.Witkiewicz – Pisma zebrane” pod red. J. Z. Jakubowskiego i M. Olszanieckiej, t. II, vol 1-2, „Biuletyn Historii Sztuki”, 1976,
- Z dziejów polskiej sztuki stosowanej. Wojciech Jastrzębowski (1884-1963) – publ. 2018 – internetowa witryna „CultureAve.com” – część I[32] i część II[33],
- Krystyna i Konrad Sadowscy, publ. w 2018 – internetowa witryna „CultureAve.com”[34].
Remove ads
Przypisy
Bibliografia
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads