Marian Wnuk (rzeźbiarz)

Marian Wnuk (ur. 5 września 1906 w Przedborzu, zm. 29 września 1967 w Warszawie) – polski rzeźbiarz, pedagog, działacz artystyczny.

Marian Wnuk

Data i miejsce urodzenia	5 września 1906 Przedbórz
Data i miejsce śmierci	29 września 1967 Warszawa
Narodowość	polska
Alma Mater	Szkoła Sztuk Pięknych w Warszawie
Dziedzina sztuki	rzeźbiarstwo
Ważne dzieła
Górnicy
Odznaczenia

Tablica pamiątkowa na Rynku w rodzinnym Przedborzu

Grób Mariana Wnuka na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Edukacja i praca pedagogiczna

W latach 1922–1926 uczył się w Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, a następnie w latach 1927–1934 studiował rzeźbę w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie w pracowni Tadeusza Breyera^[1][2]. Od 1933 do 1943 pracował jako nauczyciel rzeźby w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych we Lwowie^[1]. W okresie tym uczestniczył w wielu konkursach na pomniki (m.in. pomniki Józefa Piłsudskiego we Lwowie i Warszawie).

Pod okupacją sowiecką kontynuował pracę pedagogiczną, a po zajęciu Lwowa przez Niemców współpracował m.in. z konspiracyjną Radą Pomocy Żydom. W 1944, zagrożony, przeniósł się do Warszawy, skąd po upadku powstania został wywieziony na roboty do Niemiec^[3].

W maju 1945 przyjechał do Krakowa, gdzie w czerwcu przystąpił do Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków. Od listopada 1945 pełnił przez cztery lata funkcję członka zarządu Okręgu Gdańskiego Związku Polskich Artystów Plastyków w Sopocie. Objął pracownię rzeźby, równolegle prowadząc pracownię projektowania rzeźbiarsko-architektonicznego Państwowego Instytutu Sztuk Plastycznych w Sopocie (od grudnia 1945 Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Gdańsku). Od października 1946 do 1948 pełnił funkcję zastępcy dyrektora, prowadząc jednocześnie pracownię rzeźby, razem z asystującym Adamem Smolaną. We wrześniu 1947 został nominowany na profesora Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Gdańsku. W latach 1947–1948 był członkiem prezydium Wojewódzkiej Rady Sztuki i Kultury Artystycznej w Gdańsku. Z dniem 14 października 1947 pełnił obowiązki dyrektora PWSSP w Sopocie do 30 września 1949. 1 września 1949 rozpoczął pracę na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie na stanowisku profesora kontraktowego. W 1950 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego^[3]. Od 1950 pełnił funkcję dziekana Wydziału Rzeźby, a w latach 1951–1954 i 1959−1967 funkcję jej rektora^[1][4]. Jako rektor powołał do życia Zakłady Artystyczno-Badawcze ASP (ZAB). Był bardzo cenionym pedagogiem, do jego uczniów należeli m.in. Władysław Hasior, Stanisław Kulon, Tadeusz Łodziana, Adam Smolana, Magdalena Więcek^[1]. Równolegle przez cały okres powojenny działał jako organizator życia artystycznego w Związku Polskich Artystów Plastyków i gremiach doradczych działających przy Ministerstwie Kultury i Sztuki.

Twórczość

Rzeźba Górnicy w Chorzowie

Doskonałe opanowanie realistycznego warsztatu rzeźbiarskiego, jak również wcześniejsze doświadczenia z rzeźbą pomnikową, pozwoliły mu odnaleźć swe miejsce w dyscyplinie narzuconej przez socrealizm, którego stał się jednym z wiodących twórców^[1]. Również w późniejszej twórczości trwał przy rozwiązaniach klasycyzujących. Najciekawsze rzeźby stworzył przed śmiercią, powracając do drewna (Czarny dąb – Bruno Schulzowi, 1966; Płonące miasto, 1967). Ich ekspresja zdecydowanie odchodzi od monumentalizmu wczesnych prac i heroizmu posągów socrealistycznych. Był również znakomitym portrecistą (Leon Schiller, 1961)^[1].

Życie prywatne

Urodził się w rodzinie Jana, stolarza, i Leokadii z Mączyńskich^[5].

Był dwukrotnie żonaty: od 8 stycznia 1938 z Józefą Wnuk, od 1955 z rzeźbiarką Magdaleną Więcek (1924–2008), z którą miał syna Daniela^[5].

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera C 2-4-13)^[6].

Ważniejsze realizacje

(wg źródeł^[1][3])

• 1935 – Projekty pomników 20-lecia Czynu Żołnierza Polskiego
• 1936 – Projekt pomnika ku czci Francuzów poległych w Armii Polskiej w obronie Lwowa
• 1936 – Dziadek Dymytro – Na mecie
• 1940–1943 – Portret Eustachego Wasilkowskiego
• 1937 – Projekt pomnika Józefa Piłsudskiego w Warszawie
• 1943 – Św. Józef, Lwów
• 1947 – Głowa Feliksa Smosarskiego
• 1948 – Głowa aktora Tadeusza Surowy
• 1949 – Głowa Elżbiety Szczodrowskiej
• 1949–1950 – Pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej w Bydgoszczy, wersje:

• Pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej w Gdyni
• Głowy kobiety (Magdalena Więcek- szkice do Pomnika Wdzięczności Armii Radzieckiej w Gdyni) demontaż pomnika w 1990

• 1951 – Lenin
• 1956 – Głowa Magdy
• 1957 – Macierzyństwo
• 1959 – Pomnik Żołnierzy Polskich na cmentarzu w Lommel
• 1961 – Tors
• 1962 – Nagrobek i projekt nagrobka Władysława Broniewskiego
• 1963 – Głowa Daniela, Głowa Krzyska, Głowa Zuzi
• 1963–1964 – Pomnik Stefana Żeromskiego
• 1964 – Kobietom czasów okupacji – Dwie natury
• 1960–1967 – Kobieta z dzieckiem –

• Idące
• Biegnąca
• Siedzące
• Postać leżąca
• Postać podparta

• 1966 – Pomnik Leona Starkiewicza w Łodzi^[7]
• 1966 – Górnicy –

• Czarny dąb – Bruno Schulzowi
• Czarny dąb – Antoniemu Kenarowi

• 1967 – Płonące miasto

Ordery i odznaczenia

• Order Sztandaru Pracy I klasy (1959)
• Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949)^[8]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (15 lipca 1954)^[9]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[10]
• Medal „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” (pośmiertnie, 29 kwietnia 2019)^[11]

Nagrody

• 1950 – II nagroda w dziale rzeźby na I Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki, Muzeum Narodowe, Warszawa
• 1951–1952 – I nagroda w dziale rzeźby na II Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki, za pomnik Lenina
• 1952 – Nagroda Państwowa II stopnia za rzeźbę pt. „Lenin” wystawioną na II Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki^[12]
• 1955 – Nagroda Państwowa II stopnia za twórczość rzeźbiarską, ze szczególnym uwzględnieniem pomnika Braterstwa Polsko-Radzieckiego w Gdyni^[13]
• 1964 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia „za działalność organizacyjna i pedagogiczną”

Źródła:^[3].