Marksizm-leninizm

Marksizm-leninizm (ros. марксизм-ленинизм [marks’izm-leninizm]) – ideologia komunistyczna, będąca głównym ruchem komunistycznym w XX wieku^[1]. Opracowana przez bolszewików, była ideologią państwową Związku Radzieckiego^[2] jego państw satelickich w bloku wschodnim i różnych krajów Ruchu Państw Niezaangażowanych i Trzeciego Świata w okresie Zimnej wojny^[3], a także Międzynarodówki Komunistycznej po bolszewizacji^[4]. Dziś marksizm-leninizm jest ideologią partii rządzących Chin, Kuby, Laosu i Wietnamu (wszystkich jednopartyjnych „republik socjalistycznych”)^[5], a także wielu innych partii komunistycznych. Ideologia państwowa Korei Północnej także wywodzi się z marksizmu – leninizmu^[6]. Państwa marksistowsko–leninowskie są powszechnie określane przez zachodnich uczonych jako „państwa komunistyczne”^{[7][8][9][10]}.

Ten artykuł dotyczy ideologii komunistycznej rozwiniętej przez Józefa Stalina. Zobacz też: Marksizm, Leninizm, Stalinizm.

Podnieście sztandar Marksa, Engelsa, Lenina i Stalina! – przykład propagandy marksistowsko-leninowskiej

Charakterystyka

Zobacz też: Leninizm.

Mapa krajów, które w pewnym momencie swojej historii były lub są obecnie jednopartyjnymi państwami marksistowsko-leninowskimi.

     Byłe

     Obecne

Marksizm–leninizm w latach dwudziestych XX wieku wyewoluował z bolszewizmu w oparciu o interpretację przez Józefa Stalina ortodoksyjnego marksizmu i leninizmu^[11][12][13]. Po śmierci Włodzimierza Lenina w 1924 roku, kiedy Stalin i jego zwolennicy przejęli kontrolę nad partią, marksizm–leninizm stał się odrębnym ruchem w Związku Radzieckim. Odrzucał powszechne wśród zachodnich marksistów pojęcie rewolucji światowej jako warunku wstępnego budowy socjalizmu, na rzecz koncepcji socjalizmu w jednym kraju. Według jego zwolenników, stopniowe przejście od kapitalizmu do socjalizmu zostało rozpoczęte przez wprowadzenie pierwszego planu pięcioletniego i konstytucji radzieckiej 1936 roku^[14]. Pod koniec lat dwudziestych Stalin wprowadził ideologiczną ortodoksję w Rosyjskiej Partii Komunistycznej, Związku Radzieckim i Międzynarodówce Komunistycznej^[15][16]. Sformułowanie radzieckiej wersji materializmu dialektycznego i historycznego w latach 30 XX wieku przez Stalina i jego współpracowników stało się oficjalną radziecką interpretacją marksizmu^[17] i zostało wzięte za wzór przez marksistów-leninistów w innych krajach. Według Wielkiej Encyklopedii Rosyjskiej, tekst ten stał się podstawą filozofii marksizmu–leninizmu^[18]. W 1938 roku oficjalny podręcznik Stalina Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) spopularyzował termin „marksizm–leninizm”^[19].

Krótki słownik filozoficzny pod redakcją Judina i Rozentala korzystając z definicji Józefa Stalina^[20] pisze, że marksizm-leninizm jest

nauką o prawach rozwoju przyrody i społeczeństwa, nauką o rewolucji uciskanych i wyzyskiwanych mas, nauką o zwycięstwie socjalizmu we wszystkich krajach, nauką o budownictwie społeczeństwa komunistycznego.

Józef Stalin, Marksizm a zagadnienia językoznawstwa(inne języki)^[21]

Marksizm-leninizm składa się z trzech części^[22] :

1. filozofia (materializm dialektyczny i materializm historyczny),
2. ekonomia polityczna,
3. naukowy komunizm.

Masy aparatu ideologicznego, agitatorów i propagandystów rozpowszechniały przekonanie, że ideologia marksistowsko-leninowska jest naukowa^[23].

Marksizm–leninizm twierdzi, że do obalenia kapitalizmu konieczna jest dwuetapowa rewolucja komunistyczna. Partia awangardowa, zorganizowana przez „centralizm demokratyczny”, po przejęciu władzy w imieniu proletariatu, ustanowiłaby jednopartyjne państwo socjalistyczne, zwane dyktaturą proletariatu. Państwo to kontrolowałoby środki produkcji, tłumiło opozycję, kontrrewolucję i burżuazję oraz promowało radziecki kolektywizm. To wszystko, by utorować drogę do ewentualnego społeczeństwa komunistycznego, które byłoby bezklasowe i bezpaństwowe^{[24][25][26][27][28][29]}.

Marksizm–leninizm jest pustym terminem, zależnym od podejścia i postaw rządzących partii komunistycznych^[30]. Jako termin, marksizm–leninizm jest mylący, ponieważ Marks i Lenin nigdy nie sankcjonowali ani nie popierali tworzenia po nich –izmu. Szczyci się tym, że spopularyzowany po śmierci Lenina przez Stalina, zawierał trzy jasne, doktrynalne i zinstytucjonalizowane zasady, które stały się modelem dla późniejszych reżimów typu radzieckiego. Jego globalne wpływy, obejmujące w szczytowym momencie trzecią światowej populacji, uczyniły go wygodną etykietą dla bloku komunistycznego jako porządku ideologicznego^[3].

Marksizm-leninizm w systemie edukacji

Osobne artykuły: Oświata w Związku Radzieckim i System oświaty w Polsce.

W ZSRR marksizm–leninizm był obowiązkowo nauczany na wszystkich uczelniach^{[31][32][33][34][35]}. Jako przedmiot szkolny marksizm–leninizm funkcjonował pod nazwą „społecznoznawstwo”. Indoktrynacja polskich uczniów w kierunku marksizmu–leninizmu była oficjalnie głoszonym zadaniem ideologicznej uniformizacji polskiej szkoły^[36]. W Polsce lat 60. XX wieku opublikowano dwa wydania podręcznika Podstawy marksizmu-leninizmu.

Zobacz też

• Instytut Marksizmu-Leninizmu przy KC KPZR