Medal Reipublicae Memoriae Meritum

Medal „Reipublicae Memoriae Meritum” – polskie resortowe odznaczenie cywilne nadawane przez Prezesa IPN.

Medal „Reipublicae Memoriae Meritum”

Awers i rewers, oraz baretka medalu jednostopniowego (2015–2020)
Awers i rewers medali (od 2020)
Baretka medalu jednostopniowego (2015–2020)
Baretka medalu złotego (od 2020)
Baretka medalu srebrnego (od 2020)
Baretka medalu brązowego (od 2020)
Ustanowiono	24 czerwca 2015 (zmiana 23 marca 2020)
Dewiza	Naród, który traci pamięć, traci sumienie (2015–2020); ––– Naród, który traci pamięć, przestaje być Narodem (2020)
Wielkość	∅ 38,00 mm (2020)
Kruszec	metal złocony, srebrzony, brązowiony i oksydowany (2020)
Projektant	Norbert Wójtowicz (2015–2020); Rafał Raniowski, Krzysztof Męciński (2020)

Charakterystyka

Medal został ustanowiony 24 czerwca 2015 Zarządzeniem nr 26/15 Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Łukasza Kamińskiego w sprawie ustanowienia medalu „Reipublicae Memoriae Meritum”, a następnie zmienione Zarządzeniem nr 14/16 z dnia 17 marca 2016 r. oraz Zarządzeniem nr 61/17 z 17 listopada 2017 r. i po raz kolejny zmieniony Zarządzeniem nr 12/20 Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Jarosława Szarka z dnia 23 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia medalu „Reipublicae Memoriae Meritum”. Medal jest od 2020 odznaczeniem trójstopniowym^[1].

Medal może zostać nadany instytucjom, organizacjom i osobom fizycznym, zwanym dalej „kandydatami”, za wybitne zasługi w działalności publicznej i społecznej dla upamiętniania historii Narodu Polskiego w latach 1917–1990 oraz wspierania Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, zwanego dalej „IPN”, w działalności edukacyjnej, naukowej i wydawniczej. Medal może zostać nadany za działalność w kraju lub za granicą w tym w szczególności w środowiskach diaspory polskiej^[2].

Przy podejmowaniu decyzji o nadaniu medalu bierze się pod uwagę w szczególności^[3]:

1. wieloletnią pracę na rzecz zachowania pamięci o:
   • ogromie ofiar, strat i szkód poniesionych przez Naród Polski w latach II wojny światowej i po jej zakończeniu,
   • patriotycznych zmaganiach Narodu Polskiego z okupantami, nazizmem i komunizmem,
   • czynach obywateli dokonywanych na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego i w obronie wolności oraz godności ludzkiej;
2. zaangażowanie w inicjatywy społeczne mające na celu trwałe upamiętnianie wydarzeń z historii Narodu Polskiego w latach 1917–1990 oraz wybitnych obywateli zasłużonych w walce o niepodległość państwa polskiego;
3. wspieranie IPN w działalności naukowej, edukacyjnej, wystawienniczej i wydawniczej dotyczącej szczególnie ważnych wydarzeń z historii najnowszej;
4. społeczną opiekę nad grobami i cmentarzami wojennymi w kraju i poza granicami.

Medal nadaje Prezes IPN z własnej inicjatywy lub na wniosek. Z wnioskiem o nadanie medalu mogą zwracać się: Dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Dyrektor Archiwum IPN, Dyrektor Biura Upamiętnia Walk i Męczeństwa, Dyrektor Biura Poszukiwań i Identyfikacji, Dyrektor Biura Edukacji Narodowej, Dyrektor Biura Badań Historycznych, Dyrektor Biura Lustracyjnego, Dyrektor Generalny IPN oraz dyrektorzy oddziałów IPN. Z wnioskiem o nadanie medalu osobie niebędącej obywatelem polskim mogą zwracać się także pełnomocni przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych. Z inicjatywą nadania medalu mogą wystąpić członkowie komitetów ochrony pamięci walk i męczeństwa, organów jednostek samorządu terytorialnego oraz organizacji społecznych i zawodowych. Dyrektorzy oddziałów IPN występują do Prezesa z wnioskiem o nadanie medalu z własnej inicjatywy lub z inicjatywy podmiotów, o których mowa w §7 ust. 4 Zarządzenia nr 12/20. Zgłoszenie inicjatywy nadania medalu nie zobowiązuje dyrektora oddziału IPN do przedstawienia Prezesowi IPN wniosku w tej sprawie. Dyrektorzy oddziałów IPN zawiadamiają zgłaszającego inicjatywę o odmowie przedstawienia Prezesowi IPN wniosku o nadanie medalu. Zawiadomienie nie wymaga uzasadnienia^[4].

Medal może być nadany pośmiertnie. W przypadku śmierci kandydata przed wręczeniem medalu, medal wręcza się osobie najbliższej zmarłego. W przypadku nadania medalu pośmiertnie, stosuje się ceremoniał i tryb nadania medalu ustalany każdorazowo stosownie do okoliczności.

Nadanie medalu potwierdza się stosownym dokumentem. Osoby fizyczne otrzymują medal wraz z legitymacją, a instytucje lub organizacje otrzymują medal wraz z dyplomem.

Wygląd

Oznakę medalu stanowi okrągły krążek z metalu, barwiony w zależności od stopnia. Na awersie medalu umieszczony jest wypukły wizerunek orła z Herbu Polski z lat 1919–1927. Na rewersie medalu znajduje się napis: „NARÓD, KTÓRY TRACI PAMIĘĆ, PRZESTAJE BYĆ NARODEM" (cytat z Józefa Piłsudskiego). U góry medalu przymocowane jest uszko i kółko do zawieszenia go na wstążce.

Projektantami oznaki medalu są architekt Rafał Raniowski i Krzysztof Męciński ze szczecińskiego Oddziału IPN.

Medal nosi się na wstążce na lewej piersi w kolejności po orderach i odznaczeniach państwowych.

Autorem poprzedniej (jednostopniowej) wersji medalu był Norbert Wójtowicz. W zaprojektowanej przez niego pierwszej wersji medalu z 2015 na rewersie znajdował się cytat ze Zbigniewa Herberta: „Naród, który traci pamięć, traci sumienie”.

Odznaczeni

Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni medalem Reipublicae Memoriae Meritum.

Pierwsza ceremonia dekoracji Medalem Reipublicae Memoriae Meritum odbyła się 6 października 2022 w Taszkencie podczas organizowanych przez Ambasadę RP w Taszkencie uroczystości upamiętniających 80 rocznicę formowania się armii gen. Władysława Andersa w Uzbekistanie. Pierwszymi wyróżnionymi zostali ambasadorzy Anna Maria Anders i Radosław Gruk. Dekoracji wyróżnionych dokonał Prezes IPN, Karol Nawrocki^[5].