Metropolis (film)

Metropolis – niemiecki ekspresjonistyczny film science fiction z 1927 roku w reżyserii Fritza Langa. Scenariusz został napisany przez Fritza Langa i Theę von Harbou, której powieść Metropolis wydana w 1926 powstała głównie na potrzeby filmu. Monumentalne dzieło prezentuje dystopijną wizję miasta przyszłości, którego społeczeństwo jest podzielone na dwie kasty: wąską i uprzywilejowaną grupę intelektualistów (rozum, mózg) oraz robotników utrzymujących miasto przy życiu (ręce) mieszkających w podziemnych osiedlach.

Metropolis

Francuski plakat autorstwa Borisa Bilinskiego
Gatunek	science fiction
Rok produkcji	1926
Data premiery	10 stycznia 1927 1927[1] (Polska)
Kraj produkcji	Niemcy
Język	niemiecki
Czas trwania	200 min (wersja premierowa, 18 klatek na sekundę)[2] 114 min (wersja amerykańska z 1927 roku)[2] 120 min (skrócona wersja niemiecka z 1927 roku)[2] 115 min (rekonstrukcja NRD z 1972 roku)[2] 87 min (wersja Giorgio Morodera z 1984 roku)[2] 110 min (rekonstrukcja z 1987 roku)[2] 123 min (rekonstrukcja z 2002 roku)[2] 150 min (wersja odnowiona, 24 klatki na sekundę)
Reżyseria	Fritz Lang
Scenariusz	Fritz Lang Thea von Harbou (na podstawie własnej powieści)
Główne role	Gustav Fröhlich Brigitte Helm Alfred Abel Rudolf Klein-Rogge
Muzyka	Gottfried Huppertz (wersja oryginalna), Giorgio Moroder (wersja amerykańska z lat osiemdziesiątych)
Zdjęcia	Karl Freund, Günther Rittau
Scenografia	Otto Hunte, Erich Kettelhut, Karl Vollbrecht
Kostiumy	Aenne Willkomm, Willy Muller
Produkcja	Erich Pommer
Wytwórnia	UFA
Dystrybucja	UFA
Budżet	5 300 000 RM[3]
Przychody brutto	75 000 RM

Statua filmowego robota w Babelsbergu

Robot

Miasto

Brigitte Helm w roli Marii

Po premierze w Niemczech film wywołał wśród krytyków mieszane uczucia. Publika doceniała stronę wizualną, zwracając jednak uwagę na naiwną historię. Film nie odniósł dużego sukcesu, co w połączeniu z ogromnym budżetem (najdroższa niemiecka produkcja tamtych czasów) doprowadziło wytwórnię UFA na skraj bankructwa^[3]. Krytyka oraz wymogi cenzury wymusiły na twórcach usunięcie około pół godziny materiału filmowego, głównie scen związanych z okultyzmem, oraz losami postaci pobocznych o mniejszym wpływie na fabułę. Oryginał filmu uległ zniszczeniu, a utracony materiał został odnaleziony dopiero 80 lat później w Buenos Aires, w bardzo złym stanie^[4]. Kopia została wykonana na taśmie 16 mm, mniejszej niż oryginalna, przez co zostały ucięte fragmenty obrazu po lewej i górnej stronie kadru. Wersja uzupełniona miała premierę 12 lutego 2010, w czasie trwania 60. edycji Berlinale^[5].

Przesłaniem filmu, wspomnianym w planszy na początku i na końcu, są słowa: Pomiędzy rozumem a rękami musi być serce (oryg. Mittler zwischen Hirn und Händen muss das Herz sein)^[6].

Obsada

• Gustav Fröhlich – Freder Fredersen
• Brigitte Helm –
  • Maria,
  • robot Futura / fałszywa Maria,
  • Śmierć,
  • Siedem Grzechów Głównych,
  • Stwórca
• Alfred Abel – Joh Fredersen
• Rudolf Klein-Rogge – C.A. Rotwang
• Theodor Loos – Jozafat
• Fritz Rasp –
  • Chudzielec,
  • mnich
• Erwin Biswanger – Georgy, robotnik nr 11811
• Heinrich George – Grot
• Olaf Storm – Jan

Inspiracje i zapożyczenia

W latach 40. XX wieku ⁣⁣Osamu Tezuka⁣⁣, ⁣japoński mangaka, stworzył mangę o nazwie Metropolis. Tezuka nie oglądał dzieła Fritza Langa, ale zainspirowały go plakat i zdjęcia z filmu. Fabuła mangi jest inna, zachowano jednak roboty oraz podział na kasty. W 2001 roku na podstawie mangi powstało anime o tej samej nazwie.

W 1984 roku Giorgio Moroder przygotował skróconą wersję filmu z własną współczesną muzyką pop-rockową^[7]. Zachowane fragmenty filmu zostały też wykorzystane między innymi w teledyskach do piosenek „Love Kills” solowego singla Freddie Mercury’ego^[8] oraz „Radio Ga Ga” brytyjskiego zespołu muzycznego Queen^[9].

W 1989 Madonna zainspirowała się filmem i odwzorowała go w swoim teledysku do singla „Express Yourself”. W klipie oprócz podobnych scen pojawia się także parafraza motto filmu – „Bez serca nie może być porozumienia pomiędzy rękami a rozumem” (org. "Without the heart, there can be no understanding between the hand and the mind"). Do inspiracji Metropolis wróciła ponownie w 1990, kiedy to podczas trasy koncertowej Blond Ambition pierwszy akt widowiska rozgrywał się w odtworzonej scenerii z filmu. Akt ten nosi ponadto tytuł Metropolis^[10].

W 2017 polski zespół muzyczny Czerwie, zainspirowany filmem, wydał płytę CD z własną ścieżką muzyczną do filmu^[11].

Pozostałe informacje

W roku 1995, z okazji stulecia narodzin kina, film znalazł się na watykańskiej liście 45 filmów fabularnych, które propagują szczególne wartości religijne, moralne lub artystyczne^[12][13]. W roku 2001 film został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata^[14].

Zobacz też

• antyutopia