Michał Brandstätter

Michał Brandstätter (Brandstaetter) (ur. 21 października 1882 w Tarnowie, zm. w styczniu 1943 w Warszawie) – łódzki nauczyciel, literat, dziennikarz pochodzenia żydowskiego.

Michał Brandstätter (Brandstaetter)

Data i miejsce urodzenia	21 października 1882 Tarnów
Data i miejsce śmierci	styczeń 1943 Warszawa
Przyczyna śmierci	zastrzelony przez hitlerowców w warszawskim getcie
Zawód, zajęcie	żydowski nauczyciel

Życiorys

Jego ojciec Mordechaj Dawid (1844–1928) był znanym pisarzem hebrajskim, zaś bliski krewny – Roman (1906–1987), dramatopisarzem i poetą. Po ukończeniu gimnazjum w Tarnowie studiował na uniwersytecie we Lwowie, uniwersytecie w Berlinie i uniwersytecie w Wiedniu, gdzie nadano mu doktorat filozofii.

Praca pedagogiczna

Jeszcze przed złożeniem egzaminu pedagogicznego (1905 r.) podjął pracę w C. K. VI Gimnazjum we Lwowie jako nauczyciel łaciny i greki, później również niemieckiego i polskiego. Przeniesiony na krótko do Żółkwi, wrócił do Lwowa. Czas I wojny światowej spędził w Pradze, skąd wrócił do pracy pedagogicznej w Państwowym Gimnazjum we Lwowie.

W latach 1919–1921 był współorganizatorem dwóch łódzkich żydowskich gimnazjów męskich powstałych pod patronatem Towarzystwa Żydowskich Szkół Średnich przy ul. Magistrackiej (obecnie ul. Aleksandra Kamińskiego), nie rezygnując początkowo z pracy w I Państwowym Gimnazjum im. M. Kopernika w Łodzi. Dopiero gdy władze szkolne nakazały nauczycielom dokonanie wyboru między pracą w gimnazjach państwowych i niepaństwowych, został urlopowany z pracy w gimnazjum państwowym. W 1922 r. na prośbę Markusa Braudego został nauczycielem w II Gimnazjum Męskim Towarzystwa Żydowskich Szkół Średnich przy ul. Magistrackiej i Gimnazjum Żeńskim tegoż Towarzystwa w Łodzi przy ul. Grzegorza Piramowicza, a po śmierci dyrektora Zygmunta Bromberga–Bytkowskiego w 1923 r. przejął jego stanowisko, i zajmował je do 1934 r. (jego następcą został dr Zygmunt Ellenberg).

Brandstaetter uważany był za dobrego nauczyciela i administratora. W 1928 r. zainicjował i osobiście redagował czasopismo dla rodziców uczennic szkoły „Ogniwa”, początkowo miesięcznik, potem dwumiesięcznik (z przerwą w latach 1933–1934). W czerwcu 1939 r. ukazał się zeszyt specjalny poświęcony jubileuszowi 35–lecia pracy pedagogicznej dyr. Brandstaettera.

Mieszkał przy ul. prez. G. Narutowicza 68^[1].

Działalność publicystyczna

Był współpracownikiem czasopism: „Morija”, „Miesięcznik Żydowski”, „Nowy Dziennik”, „Chwila”. Artykuły o treści pedagogicznej publikował w lwowskim „Muzeum”. Był przewodniczącym łódzkiego oddziału Towarzystwa Przyjaciół Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie.

Był członkiem zarządu Internatu dla dzieci żydowskich i Fermy w Helenówku gm. Radogoszcz przy ul. (obecnie) Krajowej 15, budynek i instytucja już nieistniejące. Był także członkiem zarządu stowarzyszenia humanitarnego „Montefiore – B’nei B’rith”.

Podczas wojny

Gdy Niemcy hitlerowskie napadły na Polskę 1 września 1939 r. w czasie II wojny światowej doszło do zajęcia Łodzi przez Niemców 8 września 1939 r. Początkowo pozostał w Łodzi i został powołany do Rady Szkolnej, ale po aresztowaniu przez hitlerowców pierwszej Rady Starszych w listopadzie 1939 r. wyjechał do Warszawy, gdzie znalazł się w getcie. Pracował tam w Żydowskiej Samopomocy Społecznej.

Przed drugą akcją likwidacyjną w getcie warszawskim ciężko zachorował na tyfus. Po wkroczeniu Niemców do getta został zastrzelony przed domem przy ul. Ludwika Zamenhofa 56, w którym mieszkał przez ostatnie lata przed śmiercią^[2].