Mleczaj niebieskawy

Mleczaj niebieskawy (Lactarius trivialis Fr.) – gatunek grzyba z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)^[1].

Mleczaj niebieskawy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	mleczaj
Gatunek	mleczaj niebieskawy
Nazwa systematyczna
Lactarius trivialis (Fr.) Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 337 (1838)
Zasięg
Zasięg występowania w Europie

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1815 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus trivialis. Obecną nazwę nadał mu w 1838 r. ten sam autor, przenosząc go do rodzaju Lactarius^[1]. Niektóre synonimy naukowe^[2]:

• Agaricus trivialis Fr. 1815
• Galorrheus trivialis (Fr.) P. Kumm. 1871
• Lactifluus trivialis (Fr.) Kuntze 1891

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., przez Alinę Skirgiełło gatunek ten opisany był jako mleczaj pospolity, dawniej w polskim piśmiennictwie mykologicznym miał jeszcze inne nazwy: bedłka świniarka, świniarka i mleczaj niezgrabny^[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 5–17 cm. Początkowo wypukły z wąsko podwiniętym brzegiem, potem płasko rozpostarty, na koniec wklęsły z wyprostowanym brzegiem. Powierzchnia gładka, lepka, oślizgła i błyszcząca, skórka łatwo dająca się ściągnąć. Początkowo ma kolor od brudnomięsistego do jasnofioletowego, lekko marmurkowaty i na brzegu również wodnoplamisty, później blaknie i staje się różowo-ochrowy mięsopomarańczowy^[4].

Blaszki

Gęste i cienkie, przy trzonie czasami rozwidlające się, na obydwu końcach zwężone, przy trzonie przyrośnięto-zbiegające. Przez długi czas są białe, dopiero u starszych okazów stają się brązowawe, a pod wpływem kropelek mleczka szarozielonkawe^[4].

Trzon

Wysokość 4–10 cm, grubość 1–2,5 cm, dosyć długi i cylindryczny, czasami maczugowaty, kruchy, początkowo pełny, później pusty. Powierzchnia gładka, bez jamek, śluzowato-lepka, kolor białawy^[4].

Miąższ

U młodych okazów białawy, tylko pod skórką szaroliliowy, u starszych brązowy. Miąższ pozbawiony mleczka jest tylko nieco gorzki i ma owocowy zapach^[4].

Mleczko

Młode owocniki wydzielają obficie białe mleczko, które po stwardnieniu staje się żółtawe. Początkowo jest łagodne w smaku, później jednak gorzkie i silnie piekące^[4].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników kremowy. Zarodniki szerokoelipsoidalne o rozmiarach 8,5–10,5 × 7–8,5 μm. Ich powierzchnia pokryta jest brodawkami, które połączone są grubymi łącznikami tworzącymi nieregularną siatkę. Liczne cystydy występują na ostrzach i na bokach blaszek. Są wrzecionowate i zazwyczaj mają zaokrąglone szczyty^[4].

Gatunki podobne

• mleczaj szaroplamisty (Lactarius vietus). Ma jaśniejsze owocniki bez rudawego odcienia^[4]
• mleczaj rudobrązowy (Lactarius hysginus). Jest bardziej rudawy i masywny^[4]

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji^[5]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[6]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Danii, Niemczech, Holandii^[3].

Naziemny grzyb mykoryzowy. Rośnie w wilgotnych lasach iglastych i liściastych, szczególnie pod brzozami i świerkami. Owocniki wytwarza od lipca do października^[3].

Znaczenie

Grzyb jadalny, spożywany w krajach Europy Wschodniej, po wcześniejszym ukiszeniu lub zasoleniu^[7].

Jest często atakowany przez pasożytniczego grzyba Hypomyces lateritius, powodującego pleśnienie i niedorozwój jego blaszek oraz stwardnienie miąższu. Porażone przez tego grzyba owocniki rydzów są niejadalne^[8].