Modest Słoniowski

Modest Longin Słoniowski ps. „Słoń” (ur. 5 czerwca 1888 w Demyczach^[1], zm. 12 listopada 1939 w Radogoszczu) – polski adwokat i notariusz, major audytor Wojska Polskiego.

Modest Longin Słoniowski

Słoń

major audytor
Data i miejsce urodzenia	5 czerwca 1888 Demycze
Data i miejsce śmierci	12 listopada 1939 Radogoszcz
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	Pierwsza Kompania Kadrowa 1 Pułk Piechoty Wojskowy Sąd Okręgowy Nr IV
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka I wojna światowa
Odznaczenia

1913 sierpień - Członkowie Szkoły Oficerskiej w Stróży maszerują do Zakopanego na ćwiczenia praktyczne.

Życiorys

II pluton Pierwszej Kompanii Kadrowej w Krakowie. 1 rząd, 1. od lewej: Modest Słoniowski, ps. „Słoń”^[a].

Modest Longin Słoniowski urodził się 5 czerwca 1888 w Demyczach, w powiecie śniatyńskim ówczesnego Królestwa Galicji i Lodomerii jako najmłodszy syn w rodzinie Jakuba i Julii z Teodorowiczów. Maturę zdał we wrześniu 1909 w Złoczowie. Ukończył prawo na Uniwersytecie Franciszkańskim we Lwowie. 23 lipca 1917 i 27 kwietnia 1918 na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie zdał egzamin sądowy i polityczny do doktoratu (2 rygoroza – rigorosum – sądowy i polityczny)^[2], (Archiwum UJ sygn.: KREP 31,37 i WP II 527)

Był członkiem VIII Polskiej Drużyny Strzeleckiej we Lwowie. 10 grudnia 1912 awansował na podchorążego PDS. 8 sierpnia 1914 w Miechowie objął dowództwo I plutonu Pierwszej Kompanii Kadrowej. Następnie pełnił służbę w 4 kompanii III batalionu 1 pułku piechoty. 29 września 1914 został awansowany na chorążego. Ciężko ranny pod Brzechowem na początku listopada 1914 wysłany został na leczenie do szpitala związkowego w Meranie we włoskim Tyrolu^[3], a po wyleczeniu przydzielony do batalionu uzupełniającego nr 1 w Radomsku, który opuścił 15 czerwca 1915 roku powracając do swojej jednostki^[4]. Ponownie został ranny w bitwie pod Jastkowem (31 lipca – 3 sierpnia 1915)^[5]. 1 stycznia 1917 mianowany na podporucznika^[6], choć tego stopnia używano wobec niego już znacznie wcześniej. W 1917 po kryzysie przysięgowym, pozostał w Polskim Korpusie Posiłkowym. W listopadzie 1918 brał udział w rozbrajaniu Niemców w Radomsku i Częstochowie, a następnie z uformowanym oddziałem udał się do Przemyśla walcząc w jego obronie. 23 listopada 1918 awansowany został na porucznika^[7], a 1 maja 1920 awansowany jako doktor na kapitana^[8] pełniąc służbę w Sądzie Wojskowym Okręgu Generalnego „Łódź”, a jego oddziałem macierzystym był wówczas Oddział VI Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych^[9]. 1 maja 1922 jako kapitan rezerwy posiadał przydział macierzysty do Departamentu IX Ministerstwa Spraw Wojskowych^[10]. Później został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów rezerwowych sądowych (od 1 stycznia 1937 – korpus oficerów audytorów)^[11]. W 1934 pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Łódź Miasto II^[12]. Jak sam podaje w życiorysie z 1933 oraz w „Wykazie Stanu Służby” sporządzonym przez Sąd Okręgowy w Łodzi z 15 lutego 1934 (znajdującym się w Archiwum Ministerstwa Sprawiedliwości), służbę w Wojsku Polskim zakończył na własną prośbę 15 lipca 1921 w stopniu majora.

W październiku 1921 został przyjęty w poczet aplikantów adwokackich Okręgu Sądu Apelacyjnego w Warszawie. Swoją siedzibę miał wówczas przy ulicy Zielonej 39 m 12 w Łodzi^[13]. Organizował w Łodzi struktury Związku Oficerów Rezerwy. W marcu 1923 był pierwszym prezesem Związku Oficerów Rezerwy Województwa Łódzkiego^[14]. 1 lutego 1925 został adwokatem. 6 sierpnia tegoż roku przeniósł się do większego mieszkania przy ul. Zachodniej 57 m 1, które było również jego siedzibą jako adwokata. 10 maja 1931 został prezesem Koła Łódzkiego Związku Oficerów Rezerwy, a w następnym roku prezesem Okręgowego Związku Oficerów Rezerwy w Łodzi. 5 maja 1933 został wybrany prezesem Zarządu Łódzkiego Oddziału Związku Legionistów Polskich oraz pełni funkcję prezesa Federacji Grodzkiej Polskiego Związku Obrońców Ojczyzny. Nieprzerwanie pełnił w latach 1934–1936 funkcję prezesa Okręgu ZOR, a w 1938 i 1939 funkcję prezesa Koła ZOR w Łodzi. W 1937 przystąpił do Obozu Zjednoczenia Narodowego.

28 grudnia 1933 został mianowany notariuszem, którą to funkcję pełnił do listopada 1939 w kancelarii notarialnej przy ul. Piotrkowskiej 102a w Łodzi^[15], mieszkał natomiast w dużej wilii przy ul. Gdańskiej 98 (róg ul. M. Skłodowskiej-Curie), którą to nabył w drodze licytacji publicznej 3 listopada 1931^[16].

W 1939 był członkiem Komitetu Pożyczki Obrony Przeciwlotniczej w Łodzi z ramienia Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny. W sierpniu 1939 brał aktywny udział w kopaniu okopów w parku H. Sienkiewicza w Łodzi wraz z innymi członkami Związku Oficerów Rezerwy w Łodzi.

9 listopada 1939 został aresztowany i osadzony w Niemieckim obozie przejściowym na Radogoszczu (w byłej fabryce włókienniczej i cegielni Michała Glazera przy ul. Liściastej), a kilka dni później 12 listopada zamordowany na poligonie „Brus” w grupie kilkudziesięciu mężczyzn^[17], znanych w Łodzi działaczy społeczno-politycznych, w ramach dużej akcji represyjnej łódzkiego niemieckiego Gestapo pod kryptonimem Intelligenzaktion. Ich mogiłę odnaleziono w 2009. Odnalezione szczątki pochowano uroczyście w specjalnej kwaterze na Cmentarzu Komunalnym „Doły” przy ul. Smutnej w Łodzi^[18].

Modest Longin Słoniowski podczas studiów prawniczych we Lwowie w 1913 r. Archiwum Jakuba Słoniowskiego.

Symboliczny grób Słoniowskiego znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera L-5-11)^[19]. W tym samym grobie została pochowana jego żona, Janina ze Święcickich Słoniowska (ur. 18 lipca 1894 w Strzałkowie w majątku malarza Henryka Siemiradzkiego dzierżawionego wówczas przez ojca, zm. 20 kwietnia 1967 w Warszawie).

Słoniowscy. Od lewej: Julian Bolesław, Henryk, Longin Modest. Siedzi Jakub Słoniowski, 1921. Archiwum Jakuba Słoniowskiego.

Rodzina Słoniowskich z Demycz. Od lewej: Julia z d. Teodorowicz, Julian Bolesław, Eugenia Wanda, Henryk, Jakub oraz Modest Longin. Zdjęcie wykonane w atelier „Maryla” w 1902 r. w Kołomyi. Archiwum Jakuba Słoniowskiego.

Modest i Janina Słoniowscy mieli dwie córki: Julię i Marię („Rysię”) - malarkę. Modest Słoniowski posiadał również starszych braci :Henryka - lwowskiego urzędnika kolei, majora WP biorącego udział m.innymi w obronie Lwowa i "wojnie bolszewickiej. W 1914-1915r w stopniu porucznika brał udział w obronie Twierdzy Przemyśl. Wywieziony do obozu w Carycynie który opuścił w 1917r powracając do Lwowa. Zmarł w 1940r we Lwowie, pochowany w Zabłotowie razem z mamą i siostrą Wandą Eugenią które zmarły w czasie okupacji Zabłotowa przez Rosję w 1914 i 1915r. "Średni" brat Juliana Bolesława, legionista II Brygady, po Rarańczy w 1918r internowany w obozie Żurawicy pod Przemyślem. W listopadzie 1918r sam zorganizował kampanię którą kierował i obronił placówkę w Brzuchowicach Lwowskich. Członek POW, kapitana WP, wieloletniego nauczyciela w Łodzi gdzie zmarł w 1939r. Pochowany na cmentarzu "Doły" w Łodzi. Żona - Michalina Słoniowska, Lwowianka, nauczycielka matematyki w Łodzi.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Niepodległości (20 grudnia 1932)^[20]
• Krzyż Walecznych
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1933)^[21]
• Znak oficerski „Parasol”
• Odznaka I Brygady „Za wierną służbę”
• Odznaka Honorowa „Orlęta”

Upamiętnienie

Modest Słoniowski został upamiętniony na wystawie Ludwiki Majewskiej pt. „Zagłada mikrokosmosu. Inteligencja w obozie w Radogoszczu 1939/40”, której wernisaż odbył się 10 października 2024 w Oddziale Martyrologii Radogoszcz Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi^[22].

Uwagi

1. Kolejni na tym zdjęciu: sierż. Kazimierz Strzelecki ps. „Kazik” (lub sierż. Zygmunt Pomarański ps. „Brzózka”), ppor. Mieczysław Marusieński ps. „Lelum”, sierż. Kazimierz Kamiński ps. „Luboń” (lub Sław Płoszajski ps. „Sławomir”), Wacław Sieroszewski, Krok-Paszkowski, Zygmunt Platonoff ps. „Plater”. 2 rząd, od lewej: por. Bronisław Mansperl ps. „Haber”, Stefan Pomarański ps. „Borowicz”, Roman Szymański ps. „Tewański”, Wiktor Bystrzyński ps. „Skrzetuski”, Eugeniusz Czajkowski ps. „Jarzębie Marian”.