Modliszewko

Modliszewko – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie gnieźnieńskim, w gminie Gniezno.

Modliszewko

Modliszewo Kościelne

wieś
Kościół pw. św. Jakuba
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	gnieźnieński
Gmina	Gniezno
Liczba ludności (2022)	489[1]
Strefa numeracyjna	61
Kod pocztowy	62-211[2]
Tablice rejestracyjne	PGN
SIMC	0583533
Położenie na mapie gminy wiejskiej Gniezno Modliszewko
Położenie na mapie Polski Modliszewko
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Modliszewko
Położenie na mapie powiatu gnieźnieńskiego Modliszewko
52°37′16″N 17°36′40″E[3]

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego. Dziś Modliszewko jest wsią sołecką w gminie Gniezno, położoną w północno-wschodniej części województwa wielkopolskiego. Zachowała czytelny układ przestrzenny dawnej wsi o charakterze ulicówki, z zabudową rozciągniętą wzdłuż głównej drogi i z pozostałościami dawnych siedlisk gospodarczych.

We wsi znajduje się kościół parafialny zbudowany w latach 1990–1993 (na miejscu drewnianego, spalonego w 1988), plebania z 1840 (rozbudowana 1926), organistówka z 1912 roku oraz cmentarz.^[4]

We wsi działa świetlica wiejska, która mieści się w centrum miejscowości. Pomieszczenie dostosowane jest na ok. 50 osób, przy obiekcie znajduje się ogrodzony plac zabaw. Na terenie wsi funkcjonuje także restauracja z możliwością noclegu oraz myjnia samochodowa. W Modliszewku znajdują się również dwa boiska sportowe.

Demografia

Według danych Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021 liczba mieszkańców wsi Modliszewko wynosi 489. W strukturze płci około 49,7% osób stanowią kobiety, a 50,3% mężczyźni. Wśród mieszkańców 59,3% jest w wieku produkcyjnym, 25,2% w wieku przedprodukcyjnym oraz 15,5% w wieku poprodukcyjnym. W okresie 1998–2021 liczba ludności wzrosła o około 10,6%. ^[5][6]

Szkoła podstawowa im. ks. Leona Formanowicza

W Modliszewku funkcjonowała szkoła podstawowa, której początki sięgają drugiej dekady XIX wieku - w czerwcu 2022 r. placówka obchodziła swoje 190 lecie istnienia, co wskazuje na jej założenie około roku 1832. ^[7]

Przez blisko dwa stulecia szkoła stanowiła ważny ośrodek wychowania i edukacji w miejscowej społeczności, przekazując kolejnym pokoleniom nie tylko wiedzę, lecz też lokalne tradycje i więzi społeczne. W ramach reformy oświatowej i zmieniającej się demografii placówki szkolnej najpierw, w uchwale Rada Gminy Gniezno z 7 sierpnia 2019 r., podjęto decyzję o likwidacji samodzielnej szkoły im. ks. Leona Formanowicza w Modliszewku oraz przekształceniu jej w filialną jednostkę pod nadzorem Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wlkp. 1918/19 w Zdziechowie. ^[8]

Następnie, w styczniu 2025 r., podczas sesji Rady Gminy Gniezno podjęto jednomyślną uchwałę o całkowitej likwidacji tej filialnej szkoły z dniem 31 sierpnia 2025 r., wskazując jako główne przyczyny dramatyczny spadek liczby uczniów i wybór placówki przez rodziców poza obwodem. ^[9]

W ten sposób szkoła o ponad 190‑letniej historii przechodzi do etapu zamknięcia, co stanowi dla miejscowej społeczności ważny punkt refleksji nad przemianami demograficznymi, warunkami edukacyjnymi i rolą małych placówek szkolnych w terenie - budynek natomiast ma szansę zostać zaadaptowany na cele społeczne we wsi. ^[9]

Historia

Dawna nazwa miejscowości to Modliszewo Kościelne, występująca również w dokumentach jako Modliszewko lub Modliszewo Małe. Wieś stanowiła pierwotnie część większego majątku Modliszewo, z którego została wydzielona w średniowieczu. Pierwsza znana wzmianka o Modliszewie Kościelnym, zwanym także Modliszewkiem, pochodzi z dokumentu księcia Władysława I Łokietka z 1316 roku, w którym wymieniony jest Andreas de Modlizevo.^[10][11][12]

Od XV wieku miejscowość była własnością rodu Modliszewskich herbu Ostoja, wywodzącego się z ziemi gnieźnieńskiej. Ród ten przyjął nazwisko od pobliskiego Modliszewa, a jego przedstawiciele występowali w źródłach pisanych już w XIV wieku. Modliszewko (Modliszewo Kościelne) stanowiło jedną z siedzib rodowych tego rodu i pozostawało w jego posiadaniu przez kolejne stulecia.^[13][14]

W XVIII wieku we wsi wzniesiono drewniany kościół św. Jakuba Apostoła z fundacji kanonika gnieźnieńskiego Aleksandra Filipa Kołudzkiego. Świątynia została rozbudowana w 1776 roku, a następnie zniszczona w pożarze w 1988 roku. W jej miejscu wzniesiono współczesny, murowany kościół parafialny.^[4]

Współczesne Modliszewko zachowuje ślady dawnej struktury osadniczej, widoczne m.in. w układzie pól, rozplanowaniu zabudowy oraz w lokalizacji kościoła parafialnego, który od wieków stanowił centralny punkt wsi. ^[15] Historyczna ciągłość osadnictwa sięga tu późnego średniowiecza, a w rejonie miejscowości znajdowano ślady wcześniejszej działalności ludzkiej w tym osadnictwa neolitycznego, co potwierdzają opracowania archeologiczne dotyczące ziemi gnieźnieńskiej. ^[16]

Własność rodowa

W dokumentach z XV–XVI wieku miejscowość określana jako „Modliszewo Kościelne” (również „Modliszewko”) pojawia się jako własność rodu Modliszewskich herbu Ostoja. ^[13][17]

W śród dziedziców wymieniony jest m.in.

Wojciech Modliszewski (zm. przed 1503), który pełnił funkcję dziedzica części wsi i był aktywny jako dworzanin króla Aleksander Jagiellończyk, co oznaczało, że należał do elity szlacheckiej i miał bliski kontakt z władcą, zyskując prestiż, wpływy oraz możliwość umacniania pozycji rodowej i zarządzania majątkiem, w tym Modliszewkiem. Ojcem Wojciecha był Wojciech Sitek Modliszewski, a matką Małgorzata Mielińska. ^[13][17]

Wskazuje się również, że Katarzyna Modliszewska (zm. ok. 1512) - córka jednego z przedstawicieli rodu, była spadkobierczynią majątku w Modliszewo Kościelne (Modliszewko) i wstąpiła do Zakonu Świętej Klary w Gnieźnie. ^[13][17]

Jan Sitek Modliszewski (zm. przed 1557) był dziedzicem Modliszewa Kościelnego oraz właścicielem majątków w Wierzejczy i Dębłowie. ^[13][17]

Elżbieta Modliszewska (zm. przed 1653), dziedziczyła części dóbr w Modliszewie Kościelnym. W 1640 roku sprzedała swoje udziały w majątku w Modliszewie Kościelnym Stanisławowi Modliszewskiemu. ^[13][17][18]

Te dane potwierdzają, że Modliszewko nie tylko stanowiło ważną część majątku rodowego Modliszewskich, lecz również że dziedziczyli je konkretni członkowie rodu, co podkreśla znaczenie wsi jako siedziby rodowej w kontekście ziemi gnieźnieńskiej.