Monastyr Trójcy Świętej w Korcu

W obecnym kształcie klasztor istnieje od 1869, gdy na mocy carskiego ukazu zakonnice prawosławne przejęły zabudowania istniejącego od XVII w. klasztoru franciszkanów^[2]. Jednak tradycja prawosławnej wspólnoty monastycznej w Korcu jest dłuższa. W 1064 ihumen Monasteru Kijowsko-Pieczerskiego, Warłaam, powracając z pielgrzymki, założył w okolicach dzisiejszego Korca żeński klasztor pod wezwaniem Zwiastowania. Istniał on do najazdu tatarskiego w 1242, gdy został całkowicie zniszczony. Odbudowa monasteru rozpoczęła się po odejściu najeźdźców; otrzymał wówczas wezwanie Zaśnięcia Matki Bożej^[3]. Miało to miejsce po 1274^[4].

Klasztor po odbudowie stał się obiektem obronnym, co pozwoliło mu przetrwać serię kolejnych napaści między XIII a XV wiekiem. Ostatecznie w 1496 monaster został zniszczony przez wojska chana Mengli Gireja^[3]. Nową wspólnotę założył w 1571 książę korecki Joachim; prace budowlane ukończono 8 lat później. Tym razem monaster otrzymał wezwanie Zmartwychwstania Pańskiego, co miało nawiązywać do jego ponownej organizacji na ruinach poprzednich^[3]. Otwarcie nowego monasteru miało wzmocnić prawosławie w regionie, występując przeciwko działającej na Wołyniu misji katolickiej^[4]. Pierwszą przełożoną wspólnoty była córka księcia, Sofia, w monasterze Serafina^[4]. Po podpisaniu unii brzeskiej klasztor w Korcu był jedyną żeńską wspólnotą na Wołyniu, która nie przystąpiła do Kościoła unickiego^[3].

Od 1622 w monasterze przechowywana jest czczona jako cudowna kopia ikony Matki Bożej „Wstawienniczka Za Grzesznych”^[3]. W 1628 klasztor odwiedził Hiob Poczajowski^[3].

Według źródeł ukraińskich, zabudowania klasztoru franciszkanów z XVII w. były budowane na potrzeby mniszek prawosławnych, dzięki porozumieniu przełożonej klasztoru i Samuela Koreckiego. Jednak po jego śmierci jego brat Karol Jan Korecki przeszedł na katolicyzm, a do niedokończonego kompleksu budynków sprowadził zakonników katolickich. Mniszki pozostały natomiast w starszych obiektach powstałych w XVI w.^[4]^[3].

W 1752, z inicjatywy unickiego biskupa łuckiego i ostrogskiego Teodozego Lubienieckiego monaster w Korcu został przejęty przez bazylianki przy pomocy wojska polskiego^[4]. Powrót mniszek prawosławnych nastąpił po II rozbiorze Polski, 12 kwietnia 1795, gdy część Wołynia z Korcem znajdowała się już w granicach Imperium Rosyjskiego. Dwa lata później pożar zniszczył większą część zabudowań klasztornych, które zostały odbudowane przed 1800^[3].

W 1864 w klasztorze zamieszkiwało 55 mniszek i posłusznic, zaś dotychczasowy kompleks budynków monasterskich nie zezwalał na przyjmowanie nowych kandydatek. 10 czerwca tego roku ihumenia Apolinaria (Kniaziewa) zwróciła się do arcybiskupa wołyńskiego Antoniego z prośbą o przejęcie przez mniszki prawosławne zabudowań klasztoru franciszkanek sąsiadującego z monasterem (założonego w 1620). 28 maja 1866 otrzymała na to zgodę; mniszki monasteru Zmartwychwstania Pańskiego zamieszkały w obiektach zlikwidowanego klasztoru katolickiego, który został przekształcony w prawosławny klasztor Trójcy Świętej. Zabudowania zajmowane wcześniej przez zakonnice zostały zmienione w skit Zmartwychwstania Pańskiego, filię klasztoru Trójcy Świętej, częściowo zaś zaadaptowane na szkołę i przytułek^[3]. Zdaniem Anny Radziukiewicz w momencie przejęcia przez prawosławnych klasztor franciszkański był od kilku lat opuszczony i wymagał kapitalnego remontu^[4].

Z monasterem związana była pierwsza narzeczona Puszkina, Anna Olenina, po zamążpójściu Andro. Będąc już w podeszłym wieku, osiedliła się ona w majątku swojej córki w pobliżu Korca i hojnie wspierała przytułek dla sierot prowadzony przez mniszki. W klasztorze została też pochowana^[4].

W 1915 mniszki z Korca udały się na bieżeństwo. Zabrały ze sobą cały ruchomy majątek klasztoru. Porzucone budynki klasztorne były w okresie I wojny światowej użytkowane przez wojsko niemieckie jako koszary i miejsce przetrzymywania jeńców. W 1918 zakonnice wróciły do monasteru, przywożąc ze sobą większość wywiezionego wcześniej majątku. Zamieszkały w budynkach pofranciszkańskich wobec przejęcia obiektów starego monasteru przez policję i straż graniczną^[5]. W czasie wojny polsko-bolszewickiej w budynkach monasterskich stacjonowały na przemian wojska walczących stron^[5]. W rezultacie zabudowania klasztorne zostały poważnie zdewastowane. Mniszki dysponowały w dwudziestoleciu międzywojennym dwiema cerkwiami (z czterech, jakie posiadały w XIX w.) – Trójcy Świętej i Jana Chrzciciela, dwupiętrowym budynkiem mieszkalnym, budynkami gospodarczymi, domem dla spowiednika wspólnoty i murowanym obiektem, w którym rozlokowano sierociniec^[5]. Oprócz prowadzenia domu sierot zakonnice opiekowały się także cerkwiami parafialnymi w Korcu i w pobliskich miejscowościach^[5].

W dwudziestoleciu międzywojennym monaster należał do diecezji wołyńskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego^[6]. Należał do największych klasztorów prawosławnych na terytorium Polski^[7]. Równocześnie władze województwa wołyńskiego, wychodząc z założenia, że Kościół prawosławny nie potrzebuje trzech klasztorów żeńskich na terenie Wołynia, dążyły do jego zamknięcia. Nie powoływały się przy tym na powszechny w podobnych wypadkach argument o antypolskiej postawie mieszkanek monasteru. Klasztorowi odebrano przy tym część posiadanej ziemi, zostawiając w jego rękach jedynie pasiekę, ogród botaniczny z sadem i młyn^[5]. Wielokrotne prośby ihumeni Michaliny o nieodbieranie mniszkom większej części gruntów nie przynosiły skutku; w rezultacie wspólnota utrzymywała się przede wszystkim z rękodzieła, sprzedaży dewocjonaliów i wyrobów własnych, jak również z datków. Były to środki niewystarczające. W dwudziestoleciu międzywojennym mniszki były zmuszone ubiegać się o dodatkową pomoc ze strony diecezji wołyńskiej, jak również zrezygnować z remontów obiektów monasterskich; były one jedynie zabezpieczane przed postępującą dewastacją^[5].

W czasie II wojny światowej monaster był kilkakrotnie zmuszany do przekazywania cennego wyposażenia na rzecz wojsk hitlerowskich, które napadały go pod pretekstem poszukiwania partyzantów^[4]. Po II wojnie światowej był to jedyny klasztor na Wołyniu, który nie został zamknięty przez władze stalinowskie i działał nieprzerwanie przez cały okres przynależności regionu do ZSRR^[4]. Zakonnice nadal prowadziły sierociniec^[4].

Od 1984 klasztor posiada status stauropigialnego^[4]. W 1990 monaster odzyskał dawny skit Zmartwychwstania Pańskiego, obecnie w remoncie. Zakonnice prowadzą gospodarstwo rolne, pasiekę, sad i piekarnię^[4].

Monastyr Trójcy Świętej w Korcu

Historia

Architektura

Przełożone klasztoru (po 1918)

Przypisy

Wikiwand - on