Muzeum Archeologiczne w Olimpii

Stare Muzeum

Początkowo muzeum mieściło się w tzw. „Syngrejonie”^[1], na wzgórzu na zachód od Altisu^[2]. Budynek ten, sfinansowany przez greckiego bankiera i filantropa Andreasa Syngrosa (1831–1899), został wzniesiony w 1888 roku z zamiarem prezentacji w nim znalezisk ze stanowiska archeologicznego w Olimpii^[1]. Projekt gmachu w stylu neoklasycznym sporządzili niemieccy architekci-archeolodzy – Friedrich Adler (1827–1908) i Wilhelm Dörpfeld (1853–1940) – którzy uczestniczyli w niemieckiej ekspedycji archeologicznej w Olimpii w latach 70. XIX wieku^[1]. W 1954 roku gmach został mocno uszkodzony podczas trzęsienia ziemi i pozostawał zamknięty^[1]. Wobec coraz większej liczby artefaktów znajdowanych w Olimpii podjęto decyzję o budowie nowej siedziby dla muzeum archeologicznego^[1]^[2]. „Syngrejon” stał się magazynem^[1]. Jego gmach wyremontowano przed Letnimi Igrzyskami Olimpijskimi w Atenach i w 2004 roku otwarto tu Muzeum Historii Starożytnych Igrzysk Olimpijskich^[1].

Nowe Muzeum

Gmach Nowego Muzeum został wzniesiony w latach 1966–1975 według projektu greckiego architekta Pátroklosa Karantinósa (1903–1976)^[2]. Eksponaty stopniowo przenoszono ze Starego do Nowego Muzeum, które otwarto uroczyście w 1982 roku w obecności ówczesnej minister kultury Meliny Mercouri (1920–1994)^[2].

W 1994 roku udostępniono zwiedzającym posąg Nike z Olimpii dłuta Pajoniosa z Mende^[2].

Przed Letnimi Igrzyskami Olimpijskimi w Atenach w 2004 roku wyremontowano wnętrza muzeum a wystawę przeorganizowano^[2]. Nowa wystawa została otwarta 24 marca 2004 roku^[2]. Obok, na nowo zaaranżowanych kolekcji, zaprezentowano publiczności „warsztat Fidiasza”^[2].

Wystawa stała muzeum ukazuje historię sanktuarium w Olimpii w okresie od wczesnej epoki brązu do VI–VII w. n.e.^[3]

W muzeum prezentowane są m.in. fragmenty bogatej dekoracji rzeźbiarskiej ze świątyni Zeusa Olimpijskiego, m.in. metopy przedstawiające dwanaście prac Heraklesa^[4], posąg Nike z Olimpii oraz rzeźba Hermes z małym Dionizosem – uważana za dzieło Praksytelesa^[3]. Prezentowana tu kolekcja artefaktów z epoki brązu należy do najbogatszych zbiorów tego rodzaju na świecie^[3].

Zbiory wystawiane są w dwunastu galeriach w porządku chronologicznym^[3]:

Galeria 1: okres prehistoryczny

W pierwszej galerii prezentowane są znaleziska z okresu prehistorycznego, m.in. ceramika i narzędzia kamienne wczesnej kultury helladzkiej (2700–2000 p.n.e.) a także znaleziska z grobu legendarnego Pelopsa^[3]. Znajdują się tu również obiekty z terakoty, kamienia i brązu, a także biżuteria z grobów odkrytych na terenie Nowego Muzeum z okresu kultury mykeńskiej (1600–1100 p.n.e.)^[3].

Galeria 2: styl geometryczny i okres archaiczny

W drugiej galerii znajduje się obszerna kolekcja darów wotywnych z okresów geometrycznego i archaicznego – jeden z najbogatszych zbiorów artefaktów z epoki brązu na świecie^[3]. Prezentowane są figurki ludzi i zwierząt, kociołki, trójnogi, naczynia i narzędzia, a także broń: hełmy, nagolenniki, tarcze i kirysy^[3]. Znajdują się tu również akroterion ze świątyni Hery i kamienna głowa Hery^[3].

Dary wotywne dla Zeusa: brązowe figurki zwierząt, IX–VIII w. p.n.e.
Brązowa figurka wotywna: siedem tańczących kobiet, VIII w. p.n.e.
Brązowa figurka wotywna: koń, VII w. p.n.e.
Brązowa figurka wotywna: lew, VIII w. p.n.e.
Uskrzydlony gorgonejon, VI w. p.n.e.

Galeria 3: późny okres archaiczny

W trzeciej galerii wystawione są naczynia ceramiczne i biżuteria brązowa oraz kilka dekoracji rzeźbiarskich znalezionych w ruinach Olimpii, m.in. fronton skarbca Megary, gzyms skarbca Geli i rzygacz w formie głowy lwa^[3].

Detal dekoracji gzymsu skarbca Geli, VI w. p.n.e.
Odrestaurowany fragment frontonu skarbca Megary, 520 p.n.e.
Rzygacz w formie głowy lwa

Galeria 4: styl surowy

Wystawa w czwartej galerii obejmuje ogromne dekoracje terakotowe z grupą Zeus z Ganimedesem, taran z głową barana oraz hełmy Miltiadesa i Hierona^[3]. Hełm Miltiadesa dedykowany jest Zeusowi po zwycięstwie Ateńczyków w bitwie pod Maratonem w 490 roku p.n.e.^[5]

Zeus z Ganimedesem, 480–470 p.n.e.
Lew z terakoty, V w. p.n.e.
Delfin z terakoty, ok. 400 p.n.e.
Hełm Miltiadesa, 490 p.n.e.

Galeria 5: dekoracja rzeźbiarska świątyni Zeusa Olimpijskiego

Osobny artykuł: Świątynia Zeusa w Olimpii.

W tej galerii wystawiane są fragmenty bogatej dekoracji rzeźbiarskiej frontonu świątyni Zeusa Olimpijskiego, m.in. metopy przedstawiające dwanaście prac Heraklesa^[4].

Dekoracja rzeźbiarska świątyni Zeusa Olimpijskiego

Thumb — Dekoracja frontonu wschodniego – scena przed pojedynkiem Pelopsa z Ojnomaosem

Trzy metopy ze wschodniej strony świątyni
Oczyszczenie stajni Augiasza
Przyniesienie złotych jabłek z ogrodu Hesperyd
Uprowadzenie trzody Geriona

Trzy metopy z zachodniej strony świątyni
Schwytanie byka kreteńskiego
Przepędzenie ptaków stymfalijskich
Zabicie lwa nemejskiego

Galeria 6: posąg Nike z Olimpii

Osobny artykuł: Nike z Olimpii.

W galerii wystawiony jest posąg Nike z Olimpii dłuta Pajoniosa z Mende z ok. 421 r. p.n.e.^[3]^[6], znaleziony w 1875 roku przez ekspedycję niemiecką^[7]. Posąg stał na masywnym, dziewięciometrowym piedestale z inskrypcjami: po jednej stronie z dedykacją posągu Zeusowi Olimpijskiemu przez mieszkańców Mesenii i Nafpaktos po ich zwycięstwie nad Lakonią w II wojnie peloponeskiej (ok. 421 p.n.e.) i nazwiskiem artysty, który posąg wykonał^[8] oraz drugą inskrypcją Meseńczyków z ok. 135 p.n.e. na prawym boku piedestału, upamiętniającą arbitraż pomiędzy Meseńczykami a Lakończykami w sprawie o sporny teren na górze Tajget – Dentheliatis^[8]. Bogini ukazana jest w locie – po raz pierwszy w sztuce greckiej – jak schodzi z Olimpu, by obwieścić tryumf Meseńczyków^[6]. Jest to najstarszy znany posąg Nike w sztuce greckiej i charakterystyczny przykład stylu bogatego^[6].

Galeria 7: Fidiasz i jego warsztat

Osobny artykuł: Posąg Zeusa w Olimpii.

Galeria poświęcona jest rzeźbiarzowi Fidiaszowi i jego pracy nad chryzelefantynowym posągiem Zeusa^[3]. Na wystawie prezentowane są m.in. pozostałości materiałów używanych do budowy posągu, wiele narzędzi oraz fragment ojnochoe z napisem ΦEIΔIO EIMI „Feidio eimi” – pol. „należę do Fidiasza” znalezione w warsztacie Fidiasza^[9]^[10]^[11]^[3].

Galeria 8: rzeźba Hermesa z małym Dionizosem

Osobny artykuł: Hermes z małym Dionizosem.

Galeria dedykowana jest rzeźbie Hermesa z małym Dionizosem uważanej za dzieło Praksytelesa z ok. 330 r. p.n.e.^[12] Marmurowa rzeźba została znaleziona w 1877 roku przez ekspedycję niemiecką w ruinach herajonu^[13].

Galeria 9: późny okres klasyczny i hellenistyczny

W galerii prezentowane są elementy architektury, rzeźby i ceramiki z późnego okresu klasycznego i okresu hellenistycznego^[3].

Galeria 10–11: rzeźba rzymska

Bogata kolekcja rzeźby rzymskiej prezentowana jest w dwóch galeriach, m.in. posągi z nimfajonu, znanego jako eksedra Heroda Attyka^[3].

Posąg byka
Posąg cesarza Hadriana, 160 r. n.e.
Posąg Marka Aureliusza, 160 r. n.e.
Posąg Poppei Sabiny, I w. n.e.

Galeria 12: ostatnie lata działalności sanktuarium

Wystawa prezentuje historię sanktuarium w Olimpii, ostatnich lat jego świetności od II do VI–VII w. n.e., kiedy zostało opuszczone^[3].