Nina Niovilla

Nina Niovilla, właśc. Antonina Elżbieta Petrykiewicz, pseud. Nina von Petry (ur. 1874 we Lwowie, zm. 1966 w Paryżu) – polska reżyserka, scenarzystka, aktorka, tłumaczka i pedagożka. Pierwsza Polka, która została reżyserką filmową i jedyna polska reżyserka ery niemego kina.

Nina Niovilla

Prawdziwe imię i nazwisko	Antonina Elżbieta Petrykiewicz
Data i miejsce urodzenia	1874 Lwów
Data i miejsce śmierci	1966 Paryż
Zawód	reżyserka, scenarzystka, tłumaczka

Życiorys

Urodziła się w 1874 roku we Lwowie^[1] jako Antonina Elżbieta Petrykiewicz^[2]. W okresie I wojny światowej utrzymywała się jako śpiewaczka i aktorka w Warszawie i Berlinie^[1].

Niovilla była pierwszą Polką, która została reżyserką filmową i jednocześnie jedyną polską reżyserką niemego kina^[2][3]. W tej roli zadebiutowała w 1918 roku w Berlinie, gdzie jeszcze pod pseudonimem Nina von Petry wyreżyserowała film Die Heiratsannonce^[2]. Jej pierwszym obrazem po przyjeździe do Polski^[2] była Tamara, znana także pod nazwą Obrońcy Lwowa (1919)^[2][3]. Film, któremu za tło posłużyła historia walk o Lwów, wpisał się w popularny w tym okresie nurt kina patriotycznego^[3]. Tak jak i w przypadku kolejnych obrazów, które wyreżyserowała, Niovilla sama napisała scenariusz do Tamary^[1][2].

Jej drugim polskim filmem był melodramat Czaty – adaptacja ballady Adama Mickiewicza^[2] o podejrzliwym wobec swojej żony wojewodzie. Premiera odbyła się 20 listopada 1920 roku^[4], sprzedano także prawa do wyświetlania filmu za zachodnią granicą^[5]. W tym samym okresie Niovilla występowała także jako aktorka w kabarecie Qui Pro Quo^[2]. W kolejnym obrazie, który wyreżyserowała – Idziem do ciebie, Polsko, matko nasza (1921) – powróciła do konwencji kina patriotycznego^[2]. W swoim ostatnim ukończonym filmie, melodramacie Młodość zwycięża(inne języki) (1923), łączyła role reżyserki, scenarzystki i producentki^[2][6]. Żaden z jej filmów nie zachował się do współczesności^[7]. W 1926 roku prasa donosiła, że Niovilla miała objąć reżyserię obrazu W szponach szakali, na podstawie scenariusza Kazimierza Krzyżanowskiego^[8][9].

W 1926 roku Niovilla została jednym z pierwszym międzynarodowych delegatów ZAIKS-u, gdy wraz z Kazimierzem Wroczyńskim, Janem Stanisławem Marem, Stanisławem Ossorya-Brochockim i Gustawem Beylinem reprezentowała organizację podczas XXXV Kongresu ALAI^[10].

Reklama filmu Młodość zwycięża w magazynie „Film Polski” nr 4/5, 1923.

Pod koniec lat dwudziestych wystąpiła w rolach teatralnych i filmowych u Danny’ego Kadena (Niebezpieczny pocałunek), Edwarda Puchalskiego (Ludzie dzisiejsi) oraz Adama Augustynowicza i Ryszarda Biske (9.25. Przygoda jednej nocy)^[2]. Uczyła także warsztatu aktorskiego. Już w 1919 roku założyła Warszawską Szkołę Gry Sceniczno-Filmowej^[1][2], w której kształcił się m.in. Aleksander Żabczyński^[11]. Później otworzyła filie szkoły w Poznaniu, Wilnie, Lwowie i Krakowie^[2][7].

Poza pracą filmową i pedagogiczną, zajmowała się również tłumaczeniem sztuk teatralnych z języka angielskiego i francuskiego, które wystawiano m.in. w Teatrze Polskim i Teatrze Narodowym w Warszawie, w Teatrze Nowym im. Heleny Modrzejewskiej w Poznaniu oraz we lwowskim Teatrze Rozmaitości^[12]. Pełniła także rolę redaktorki w prasie filmowej, m.in. w periodykach „Sztuka i Film” i „Rewia Filmowa”^[2].

W 1946 roku wyjechała do córki do Paryża. Tam w 1966 roku zmarła^[1]. Została pochowana na Cimetière des Batignolles^[13].

Twórczość

Filmy

• 1918: Die Heiratsannonce – reżyseria^[2]
• 1919: Tamara (także: Obrońcy Lwowa)^[3] – scenariusz i reżyseria
• 1920: Czaty^[1] – scenariusz i reżyseria
• 1921: Idziem do ciebie, Polsko, matko nasza^[1] – scenariusz i reżyseria
• 1921: Z dni grozy – scenariusz i reżyseria^[1]
• 1923: Młodość zwycięża(inne języki)^[a] – scenariusz i reżyseria
• 1929: 9:25. Przygoda jednej nocy reż. Adam Augustynowicz i Ryszard Biske^[15].

Tłumaczenia

sztuki

• Matka i córka (wystawienie: 1908); Gaston Armand de Caillavet, Robert de Flers^[12]
• Familijka (1916, 1935); Eugene Holtai^[12]
• Mandaryn Wu (1926, 1927); Harold Owen, Harry Maurice Vernon^[12]
• Pociąg widmo (1926, 1928, 1956); Arnold Ridley^[12]
• Nieuchwytny (1928, 1933); Edgar Wallace^[16]
• Koniec pani Cheyney (1929); Frederick Lonsdale^[17]
• Niebieski lis (1930); Ferenc Herczeg^[18]
• Burza w domu panien (1941); Alex Breidhal^[19].

powieści

• 1939: Yang i Yin, Alice Tisdale Hobart; Towarzystwo Wydawnicze „Rój”^[20]

Uwagi

1. U Włodka^[1], Tomasika^[7], w bazie FilmPolski.pl^[6] i w prasie z epoki^[14] film pojawia się pod nazwą Młodość zwycięża, zaś u Stachówny widnieje tytuł Miłość zwycięża^[2].