Niszczyca belkowa

Niszczyca belkowa (Gloeophyllum trabeum (Pers.) Murrill) – gatunek grzybów z rodziny niszczycowatych (Gloeophyllaceae)^[1].

Niszczyca belkowa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	niszczycowce
Rodzina	niszczycowate
Rodzaj	niszczyca
Gatunek	niszczyca belkowa
Nazwa systematyczna
Gloeophyllum trabeum (Pers.) Murrill N. Amer. Fl. (New York) 9(2): 129 (1908)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gloeophyllum, Gloeophyllaceae, Gloeophyllales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon, nadając mu nazwę Agaricus trabeus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1908 r. William Alphonso Murrill^[1]. Ma 44 synonimy. Niektóre z nich^[2]:

• Chaetoporellus trabeus (Pers.) M.P. Christ. 1960
• Coriolopsis trabea (Pers.) Bondartsev & Singer 1941
• Phaeocoriolellus trabeus (Pers.) Kotl. & Pouzar 1957
• Tyromyces trabeus (Pers.) Parmasto, 1959.

Nazwę polską niszczyca belkowa nadali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. Wcześniejsze nazwy polskie: huba płotowa (Franciszek Błoński 1888), gmatwek palony (F. Kwieciński 1896), ciemnoblaszek belkowy (Stanisław Domański i inni 1967), ciemnoskórek belkowy (W. Wojewoda 1999)^[3].

Morfologia

Owocnik

O zróżnicowanym kształcie: konsolowaty, kopytkowaty, czasem w postaci drobnych guzków. Sąsiednie owocniki mogą się zrastać tworząc wydłużony, półeczkowaty owocnik, lub są ułożone dachówkowato. Zdarzają się też okazy rozpostarte (resupinowate) z nielicznymi guzkami będącymi zaczątkami konsolek. Górna powierzchnia początkowo jest filcowata, niestrefowana, jasnocynamonowa, potem staje się naga, gładka, nieregularnie strefowana barwy orzecha laskowego. Brzeg dość ostry i nieco podwinięty. Rurki jasnobrunatne o długości 1–4 mm, u owocników rosnących na pionowym podłożu są otwarte, czasami pokryte białym nalotem. Pory kanciaste lub zaokrąglone, czasami wydłużone, rzadziej labiryntowate. Przy brzegu kapelusza czasami tworzą krótkie blaszki w ilości od 2–4 na mm, o średnicy 0,18–0,4 mm. Pod lupą można na nich zobaczyć biały, rzęskowaty nalot. Przy dotyku ściera się, i wówczas blaszki ciemniej^[4].

Cechy mikroskopowe

Trama o grubości 1–3 mm, korkowata, tej samej barwy co rurki, pod działaniem KOH czerniejąca. Składa się z dwóch rodzajów strzępek: grubościennych, żółtawych, pofalowanych o grubości 2–4,5 µm z bardzo nielicznymi septami i sprzążkami oraz cienkościennych, szklistych z nielicznymi sprzążkami. W rurkach trama składa się też z dwóch rodzajów strzępek: żółtawych, grubościennych o szerokości 1,5–3,5 µm i cienkościennych, szklistych, silniej rozgałęzionych, o grubości 1–3 µm. Podstawki buławkowate, 17–22,5 × 5–7 µm z 2–4 sterygmami o długości 4,5–8 µm. Cystydy szkliste, buławkowate, pałkowate, cylindrycznobuławkowate, często z wydłużonym wierzchołkiem, rzadziej szydlaste, o wymiarach 18–38 × 4,5–7 µm. Zazwyczaj tylko niewiele wystają ponad podstawki. Zarodniki gładkie, szkliste, cylindryczne lub eliptycznocylindryczne, czasami nieco wygięte ze ściętą podstawą, o wymiarach 8,5–12 × 3–4 µm^[4].

Występowanie i siedlisko

Występuje na wielu wyspach i na wszystkich kontynentach poza Antarktydą. W Europie występuje na całym obszarze z wyjątkiem południowo-wschodniej i wschodniej części kontynentu^[5]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytacza liczne stanowiska, z uwagą, że gatunek ten w Polsce jest raczej rzadki, ale nie jest zagrożony wyginięciem^[3]. Bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów^[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[7].

Nadrzewny grzyb saprotroficzny rozwijający się na martwym drewnie drzew liściastych i iglastych, zwłaszcza na wierzbach i jabłoniach. Występuje w lasach, zaroślach, ogrodach, parkach, śródpolnych zadrzewieniach, ale także na drewnianych konstrukcjach; mostach, ogrodzeniach itp. Gatunek synantropijny. Owocniki rozwijają się przez cały rok^[3]. Powoduje zgniliznę brunatną drewna. Charakterystyczną cechą drewna zaatakowanego przez niszczycę belkową jest występowanie w początkowych etapach zgnilizny strzępek ze zgrubieniami w kształcie medalionów^[4].