Obserwatorium w Pułkowie

Do lat 20. XIX wieku głównym obserwatorium astronomicznym Rosji było Akademickie Obserwatorium w Sankt Petersburgu. Wysuwano jednak propozycje, by obiekt przenieść poza granice miasta, aby osiągać lepsze wyniki pomiarów z dala od źródeł zapylenia i drgań. W 1827 Petersburska Akademia Nauk powzięła decyzję o utworzeniu nowego obserwatorium. Decyzję zaakceptował car Mikołaj I i 10 lat później, 19 sierpnia 1839 nowy obiekt został otwarty. Budynek został zaprojektowany przez Aleksandra Brullowa. Pracami kierował Friedrich Georg Wilhelm von Struve i to on został pierwszym dyrektorem obserwatorium (w 1861 to stanowisko przejął jego syn Otto Wilhelm von Struve). Obserwatorium dysponowało jednym z największych w tym czasie refraktorów (38 centymetrów).

Obserwatorium początkowo zajmowało się głównie ustalaniem położenia gwiazd oraz liczeniem takich parametrów jak precesja i nutacja Ziemi. Badano także gwiazdy podwójne. Kilkakrotnie w XIX i XX wieku sporządzano katalogi gwiazd.

Z okazji 50. rocznicy założenia obserwatorium utworzono w nim laboratorium astrofizyczne oraz zainstalowano największy – w owym czasie – 76-centymetrowy teleskop. Badania astrofizyczne prowadził przeniesiony z moskiewskiego obserwatorium Aristarch Biełopolski, ekspert spektroskopii gwiazd i badacz Słońca.

Obserwatorium pułkowskie pełniło bardzo ważną rolę w badaniach geografii Rosji. Było ono kluczowym obiektem w całej serii prac geodezyjnych prowadzonych w XIX wieku w Rosji i środkowej Europie np. stworzenie tzw. Południka Struvego czy triangulacji Spitsbergena. Dlatego też na rosyjskich mapach z XIX i początków XX w. jako południk zerowy stosowano południk przechodzący przez Pułkowo (30° 19' 38,7" na wschód od Greenwich). Moskiewski Prospekt w Sankt Petersburgu leży dokładnie na linii południka Pułkowo. Południk ten był też używany za punkt odniesienia przez rosyjskie statki do 1884.

W celu obserwacji gwiazd położonych bliżej południowego bieguna nieba utworzono dwie filie obserwatorium pułkowskiego – jedną na Krymie, drugą w Mikołajowie.

Po rewolucji październikowej obserwatorium nadal pełniło swoje funkcje i uzupełniało wyposażenie. Od 1920 z Pułkowa zaczęto nadawać radiowy sygnał czasu.

W czasie czystek stalinowskich wielu pułkowskich astronomów, wraz z ówczesnym dyrektorem Borysem Gierasimowiczem, zostało aresztowanych i straconych pod koniec lat 30.

W czasie II wojny światowej obserwatorium zostało ostrzelane przez Niemców i doszczętnie zburzone. Większość sprzętu wraz z biblioteką udało się jednak uratować. Podczas wojny większość uczonych została przeniesiona do Taszkentu i pracowała w tamtejszym obserwatorium. Po wojnie pułkowskie obserwatorium wznowiło pracę w 1954.

W obserwatorium w Pułkowie działało wielu polskich astronomów, m.in. Lucjan Grabowski, Michał Kamieński czy Leopold Matkiewicz.

W 1997 część cennej biblioteki spłonęła w pożarze wywołanym podpaleniem.

Obserwatorium w Pułkowie

Historia

Współczesność

Wikiwand - on