Obszar zabudowany

Obszar zabudowany – obszar wzdłuż drogi, gdzie znajduje się zabudowa miejska, wiejska lub przemysłowa, w związku z czym panować może tu wzmożony ruch pieszych i pojazdów.

Ten artykuł dotyczy ruchu drogowego. Zobacz też: obszar zurbanizowany.

Znaki informacyjne:

• po lewej – D-42: oznaczenie początku odcinka drogi przebiegającego przez obszar zabudowany
• po prawej – D-43: oznaczenie końca odcinka drogi przebiegającego przez obszar zabudowany

Tablice miejscowości oznaczające początek i zakończenie obszaru zabudowanego, obowiązujące w Polsce w latach 1984–2005

Austria Niemcy  Holandia Granice obszaru zabudowanego w innych krajach

Polskie przepisy rozporządzenia ograniczają obszar zabudowany do występującej wzdłuż drogi zabudowy o charakterze mieszkalnym i występującym w związku z tym ruchem pieszych na drodze oraz do zabudowy o charakterze handlowo-usługowym (hurtownie, warsztaty, duże sklepy) na przedmieściach, ale tylko jeżeli występuje intensywny ruch pieszych w pobliżu drogi^[1].

Ustalenie granic obszaru zabudowanego

Znak D-42 powinien być umieszczony w pobliżu miejsca, w którym następuje wyraźna zmiana charakteru zagospodarowania otoczenia drogi. Znak D-42 powinien być powiązany z takimi elementami zagospodarowania drogi, jak:

• początek chodnika,
• wyjazdy bramowe z posesji,
• pas postojowy lub parking wyznaczony wzdłuż jezdni,
• skrzyżowanie.

Jako obszar zabudowany nie powinny być oznakowane miejsca, w których:

• zabudowa mieszkalna jest oddalona od drogi i nie jest z nią bezpośrednio związana,
• strefy przedmieść, w których zabudowa ma charakter handlowo-usługowy (hurtownie, warsztaty, duże sklepy), jeżeli nie wiąże się z nią intensywny ruch pieszych w pobliżu drogi,
• konieczność ograniczenia prędkości wynika jedynie z warunków geometrycznych i technicznych drogi,
• występujący ruch pieszych wynika jedynie z lokalizacji przystanku autobusowego, skrzyżowania dróg lub ma charakter sezonowy^[1].

W pojedynczych przypadkach obszar zabudowany wyznaczany bywa jednak wbrew powyższym zasadom^[2][3].

Na drogach przebiegających przez obszar zabudowany obowiązują pewne ograniczenia ruchu pojazdów, na ogół podobne (choć nieznacznie odmienne) w różnych krajach. Np. w Polsce na obszarze zabudowanym zakazane jest przekraczanie prędkości 50 km/h^[4], z wyjątkiem odcinków dróg na których podwyższono ograniczenie za pomocą znaku B-33^[a].

Ograniczenie prędkości może być zmienione na całym obszarze terenu zabudowanego poprzez umieszczenie znaku ograniczenia prędkości B-33 bezpośrednio pod tablicą D-42.

W październiku 2021 roku Parlament Europejski przytłaczającą większością głosów przyjął rezolucję wzywającą kraje UE do ustanowienia 30 km/h jako standardowego ograniczenia prędkości w obszarach zabudowanych^[b]. Europosłowie zwrócili uwagę na już istniejące ograniczenia prędkości do 30 km/h na większości sieci drogowej miast Europy zachodniej. Rezolucja mówi też o możliwości ustalania wyższego limitu prędkości na głównych drogach przelotowych^[5][6].

Zgodnie z polską definicją kodeksową początek odcinka drogi przebiegającej przez obszar zabudowany oznaczony być musi znakiem informacyjnym D-42, a koniec takiego odcinka – znakiem D-43. W latach 1984^[7]–2005^[8] teren zabudowany zaczynał się w miejscu, gdzie ustawiona była tablica informacyjna z nazwą miejscowości, a kończył tam, gdzie ustawiony był znak końca miejscowości^[c]. Jeszcze starsze zasady, obowiązujące do końca 1983 roku i uwiecznione w filmie Miś w scenach z milicjantem Szczupakiem, który zatrzymuje kierowców do kontroli w pobliżu makiet domów, definiowały obszar zabudowany jako teren o zabudowie ciągłej lub skupionej nadającej drodze charakter ulicy^[d][9] oraz taki, na którym znajdowały się co najmniej trzy zabudowania w odległości nie większej, niż 15 metrów od drogi^[10]. Do 2004 roku^[11] maksymalna dopuszczalna prędkość na obszarze zabudowanym wynosiła 60 km/h^[12][13] przez całą dobę, następnie w latach 2004–2021^[4] stanowiła 50 km/h w godz. 5–23 oraz 60 km/h w godz. 23–5^[11].

Obszar zabudowany nie powinien być mylony ze strefą zamieszkania (oznaczaną znakami D-40 i D-41), na której zgodnie z Kodeksem drogowym obowiązują jeszcze większe obostrzenia w ruchu pojazdów, ani ze strefą ograniczonej prędkości (oznaczaną znakami B-43 i B-44).

Uwagi

1. Nie dotyczy to jednak pojazdów o masie całkowitej powyżej 3,5 tony.
2. Powinno być: obszar zabudowy mieszkaniowej (w angielskiej wersji – residential areas). Jest to nieścisłość w tłumaczeniu rezolucji na polską wersję dokumentu.
3. Takie rozwiązanie bywa dziś stosowane w niektórych innych krajach, np. Austrii, Niemczech i Holandii.
4. Przepis ten, bardzo mało precyzyjny (nie ustalono w nim, w jakiej odległości od siebie te trzy budynki powinny występować, by można je było traktować wspólnie), w okresie jego obowiązywania bywał czasem nadużywany przez ówczesną milicję drogową, często bywał podważany i powodował spory interpretacyjne.