Oktet

Oktet (od łac. octo – osiem) – dwuznaczny termin muzyczny^[1]:

1. zespół muzyczny ośmiu osób;
2. utwór muzyczny dla takiego zespołu, np. na osiem instrumentów solowych, rzadziej głosów.

Ten artykuł dotyczy rodzaju utworu. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Pod nazwą oktet, stosowaną od XIX w. muzyce instrumentalnej na wzór pojęcia trio, kwartet itp., występują utwory na różne składy i w różnych stylach. W 2 połowie XVIII w. w muzyce plenerowej popularnością cieszyły się oktety na instrumenty dęte, tzw. Harmoniemusik (harmonia) na podwójną obsadę obojów, klarnetów, fagotów i rogów. Na takie zespoły powstawały divertimenta i serenady, m.in. Feldparthien B-dur, Es-dur, B-dur Haydna (Hob.II-41,42,43), Serenada Es-dur KV 375 i Serenada c-moll (Nacht Musique) KV 388 Mozarta i „Parthia dans un Concert...” Es-dur Beethovena, w 1830 wydana pod używanym do dzisiaj tytułem „Grand Octuor”. Na klasyczną obsadę „harmonii” przeznaczony jest neoklasyczny Octuor Igora Strawinskiego.

Divertimenta, najczęściej co najmniej 5-częściowe, komponowano także na oktety o różnych obsadach mieszanych, będących zminiaturyzowanymi orkietrami (przykładem kilkanaście utworów Haydna). Najwybitniejszym oktetem tego typu jest Oktet F-dur (1824) na klarnet, fagot, róg, dwoje skrzypiec, altówkę, wiolonczelę i kontrabas Franza Schuberta.

W XIX w. popularność zyskały 4-częściowe oktety będące jakby kameralnymi symfoniami w obsadzie na instrumenty dęte i smyczkowe (Oktet E-dur op. 32 L. Spohra, Oktet Es-dur op. 96 A. Reichy), ale częściej na same smyczkowe, tj. czworo skrzypiec, dwie altówki i dwie wiolonczele. Takim właśnie utworem jest Oktet Es-dur Feliksa Mendelssohna.

Mimo 8-osobowej obsady, nie uważane są za oktety utwory na dwa dialogujące kwartety smyczkowe, jakie komponował m.in. Louis Spohr (d-moll op. 65, Es-dur op. 77, e-moll op. 87, g-moll op. 136). W XX w. taki podwójny kwartet ma dość ekscentrycznego reprezentanta w postaci utworu Dariusa Milhauda: oktet powstaje z jednoczesnego wykonania XIV i XV Kwartetu smyczkowego.

Oktety wokalne spotykane są sporadycznie w operze jako krótkie fragmenty ensambli – np. w Falstaffie Giuseppe Verdiego. Wyjątkowy, bo samodzielny, jest oktet dozorców w II akcie Nosa Dmitrija Szostakowicza, dublowany przez 4 wiolonczele i 4 kontrabasy.

Zobacz też

• Oktet wokalny „Octava”
• Śląski Oktet Gitarowy