Operator relacji

Operator relacji w programowaniu – operator dostępny w określonym języku programowania (a także w innych językach komputerowych), który działając na podanych argumentach, w wyniku zwraca wartość logiczną, określającą spełnienie bądź nie spełnienie reprezentowanej przez ten operator relacji zachodzącej między zapodanymi argumentami. Wynikiem działania operatora relacji jest więc wartość reprezentująca zgodnie z zasadami obowiązującymi w składni danego języka programowania jedną z wartości logicznych: prawdę (true) lub fałsz (false).

Relacje w językach programowania

W językach programowania dostępne są operatory relacji, które badają następujące relacje:

• równości
• nierówności
  • negacji równości
  • nierówności ostrych
    • mniejsze
    • większe
  • nierówności nieostrych
    • mniejsze lub równe
    • większe lub równe
• przynależności (zawierania)
• równoważności.

Oprócz wyżej wymienionych występują także bardziej złożone konstrukcje umożliwiające między innymi porównanie z wzorcem i inne.

Zapis operatorów relacji

Jak wyżej zaznaczono sposób zapisu w kodzie źródłowym operatorów relacji zależny jest od przyjętej w składni danego języka sposobu reprezentacji znakowej operatorów, przy czym stosowane są zasadniczo dwa rozwiązania:

• zapis za pomocą symboli składających się ze znaku lub znaków innych niż litery, np. <, <=, itp. takie rozwiązanie dostępne jest m.in. w języku C^[1][2][3], C++^[3], Pascal^[4], Visual Basic^[5][6] i innych; taki zapis zbliżony jest do notacji matematycznej (w dostosowaniu do dostępnego w systemie komputerowym i na klawiaturze zestawu znaków),
• zapis za pomocą skrótów pochodzących od nazw relacji w języku angielskim, np. GE – greater equal, GT – greater then, NE – not equal, itp., takie rozwiązanie wywodzi się i dostępne jest m.in. w języku Fortran; stosowano je także później w niektórych językach, np. ABAP^[7].

Priorytet i stosowanie

Operatory relacji stosowane są w kodzie źródłowym na takich samych zasadach jak pozostałe operatory, tj. w wyrażeniach, które mogą być używane np. w przypisaniu, wywołaniu podprogramu jako argument, czy też w konstrukcjach warunkowych określających realizację algorytmu według wybranej ścieżki przebiegu sterowania na podstawie wybranych kryteriów badania. W różnych językach mają różny, określony priorytet w hierarchii wszystkich dostępnych w języku operatorów, decydujący o kolejności wykonywana działań. W wielu językach priorytet ten jest niższy niż operatorów arytmetycznych dzięki czemu zgodnie z oczekiwaniami, najpierw dokonane zostanie wyliczenie rezultatu wyrażeń arytmetycznych stanowiących argumenty dla operatora relacji, a dopiero w następnej kolejności badanie relacji między wyznaczonymi wartościami. Bardziej zróżnicowane natomiast podejście można spotkać w aspekcie priorytetów operatorów relacji w porównaniu do operatorów logicznych), które stosowane są między innymi do budowy złożonych warunków opartych na kilku kryteriach decyzyjnych. W tym przypadki, jeżeli priorytet operatorów relacji jest niższy niż operatorów logicznych, to zdefiniowane przez nie działania wykonane zostaną po operacjach logicznych. Taka kolejność wykonywania dziań w większości typowych przypadków będzie niezgodna z intencją programisty, co wymusza konieczność stosowania nawiasów, tj. umieszczania wyrażeń relacji w nawiasach, a kolejne warunki ujęte w nawiasy pozostają połączone operatorami logicznymi. Tak jest np. w Pascalu^[4]i innych. W tych językach, w których operatory relacji mają wyższy priorytet niż operatory logiczne budowa warunków złożonych nie wymusza stosowania nawiasów, np. C^[1][2][3], C++^[3] i inne.

Przykład warunku złożonego z dwóch relacji

Pascal[4]	C[1][2][3], C++[3]
if (a<b) and (c>d) then begin { instrukcje } end;	if(a<b && c>d) { /* instrukcje */ }

Operatory relacji w językach komputerowych

Poniższe zestawienie zawiera dostępne operatory relacji w wybranych językach komputerowych.

Operatory relacji w językach komputerowych

język komputerowy	równości	nierówności					przynależność	inne
		negacja równości	nierówności ostre		nierówności nieostre
			mniejszy	większy	mniejszy lub równy	większy lub równy
ABAP[7]	= lub EQ	<> lub NE	< lub LT	> lub GT	<= lub LE	>= lub GE	IN	CO, CN, CA, NA, CS, NS, CP, NP[a] BYTE-CO, BYTE-CN, BYTE-CA, BYTE-NA, BYTE-CS, BYTE-NS[b] ... BETWEEN ... AND ... IS
Ada[8]	=	/=	<	>	<=	>=
C[1][2][3], C++[3]	==	!=	<	>	<=	>=
Pascal[4]	=	<>	<	>	<=	>=	in
REXX[9][10]	=	\= lub ^= (¬=) <>, ><	<	>	<= oraz \> (¬>)[c]	>= oraz \< (¬<)[d]		==, <<, >>, <<=, >>= \^=, \== (¬==), \<< (¬<<) \>> (¬>>)[e]
VHDL[11]	=	\=	<	>	<=	>=
Visual Basic[5][6], VBA[12]	=	<>	<	>	<=	>=		Like, Is, IsNot

Uwagi

1. W języku ABAP operatory te dotyczą badania relacji związanych z łańcuchami znaków.
2. W języku ABAP operatory te dotyczą badania relacji związanych z łańcuchami bitów.
3. W języku REXX występuje operator „mniejszy lub równy” oraz „nie większy niż” (sprawdzany jest praktycznie ten sam warunek, ale wymagane jest podanie argumentów w odwrotnej kolejności ).
4. W języku REXX występuje operator „większy lub równy” oraz „nie mniejszy niż” (sprawdzany jest praktycznie ten sam warunek, ale wymagane jest podanie argumentów w odwrotnej kolejności).
5. W języku REXX operatory te dotyczą badania relacji związanych z łańcuchami znaków.