Order został ustanowiony 28 listopada 1853 przez Maksymiliana II Wittelsbacha, na wzór pruskiego Pour le Mérite, z bawarskim królem jako jego wielkim mistrzem^[3]. Przestał funkcjonować jako odznaczenie państwowe w 1919, zniesiony przez konstytucję Republiki Weimarskiej^[a]. Odtąd przyznawany był jeszcze do 1933, kiedy to do władzy doszli narodowi socjaliści, którzy zakazali nadawania i przyjmowania jakichkolwiek odznaczeń dawnych panujących rodów niemieckich^[3].

Ustawą z 18 marca 1980 został wznowiony przez premiera bawarskiego Franza Josefa Straußa w celu nagradzania wybitnych osiągnięć na polu nauki i sztuki^[4].

Podzielony jest na dwie kategorie – naukową i artystyczną – a nadawany jest przede wszystkim niemieckim naukowcom i artystom, zarówno mężczyznom jak i kobietom. Liczba żyjących odznaczonych nie może przekroczyć 100 osób^[5].

Order nadaje premier Wolnego Kraju Bawarii, po zasięgnięciu opinii Rady Orderu, która składa się z marszałka landtagu, marszałka senatu, członka rady ministrów, który reprezentuje premiera Bawarii, ministra oświaty i kultury, prezesa Bawarskiej Akademii Nauk, prezesa Bawarskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz rektorów jednej z wyższych uczelni oraz jednej z wyższych uczelni artystycznych, a także powołanego przez premiera przedstawiciela nauk stosowanych. Nadanie może być odwołane przez premiera, jeśli odznaczony zostanie skazany wyrokiem sądowym na karę za poważne przestępstwo^[4].

Oznaka jednoklasowego orderu to emaliowany obustronnie na niebiesko krzyż trójlistny, z białą krawędzią i z biało-złotymi pojedynczymi promieniami między ramionami krzyża, otoczony białym pierścieniem ze złoconą krawędzią. W medalionie środkowym awersu widnieje w białym polu kroczący na prawo złoty lew bawarski z herbu bawarskiego, otoczony wyrytym we frakturze czarnym napisem: "FÜR WISSENSCHAFT UND KUNST" (w wersji królewskiej w miejscu lwa znajdował się wizerunek profilu fundatora orderu). Medalion środkowy rewersu to biało-niebieski bawarski herb rautowy^[2].

Order noszony był w pierwszej wersji na wstędze niebieskiej z białymi paskami^[6], a od 1980 wieszany jest na białej wstędze z obustronnymi trzema wąskimi i jednym szerszym niebieskim paskiem. Mężczyźni wieszają order na szyi w postaci komandorii, a kobiety na damskiej kokardzie nad lewą piersią poniżej obojczyka^[2].