Orlica (roślina)

Orlica (Pteridium Gled. ex Scop.) – rodzaj paproci należących do rodziny denstediowatych Dennstaedtiaceae.

Orlica

Orlica pospolita
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	paprotkowe
Rząd	paprotkowce
Rodzina	denstediowate
Rodzaj	orlica
Nazwa systematyczna
Pteridium Gled. ex Scop. Fl. Carniol. 169. 15 Jun-21 Jul 1760
Typ nomenklatoryczny
Pteridium aquilinum (L.) Kuhn[3]

Systematyka

Orlica Pteridium jest izolowanym, wyraźnie wyodrębniającym się rodzajem o skomplikowanej, trudnej i kontrowersyjnej taksonomii w jego obrębie^[4].

Do przyczyn kłopotów należy fenotypowa plastyczność roślin z tego rodzaju, co oznacza istotny wpływ czynników środowiskowych na cechy diagnostyczne analizowane w opisach taksonomicznych. Między taksonami w miarę dobrze wyodrębnionymi znajduje się szereg takich, które mają cechy pośrednie. W efekcie istnieje bardzo mało cech diagnostycznych użytecznych przy wyodrębnianiu taksonów niższej rangi^[4]. Pierwszy nowoczesny przegląd systematyczny rodzaju sporządził Tryon w 1941 roku. Analizując zestaw cech morfologicznych uznał rodzaj za monotypowy i wyodrębnił w ramach gatunku Pteridium aquilinum dwa podgatunki (aquilinum i caudatum) z 12 odmianami. Później kolejni taksonomowie wyróżniali nowe gatunki, podgatunki i odmiany, a inni je odrzucali. Obszerne opracowania systematyczne rodzaju, bazujące na analizie cech morfologicznych i biochemicznych oraz sekwencjonowania genomu chloroplastowego, opublikowane zostały w pierwszych latach XXI wieku. Analizy genomów wykazały m.in., że morfotypy w obrębie poszczególnych grup zasięgowych (odpowiadających kontynentom) są bliżej spokrewnione od podobnych fenotypowo form z innych kontynentów^[4].

Według opracowań taksonomicznych Thomsona z pierwszej dekady XXI wieku w obrębie rodzaju wyróżnia się 4 gatunki, 2 diploidalne i 2 allotetraploidalne. Diploidalne gatunki to występujący głównie na półkuli północnej Pteridium aquilinum z 11 podgatunkami oraz P. esculentum (w ujęciu Tryona podgatunek P. aquilinum caudatum) o zasięgu głównie na półkuli południowej z 2 podgatunkami. Tetraploidy to P. caudatum ze Ameryki Środkowej i Południowej oraz P. semihastatum z południowo-wschodniej Azji i Australii^[4]. W innych ujęciach podgatunki P. aquilinum i P. esculentum podnosi się do rangi gatunków^[5].

Synonimy taksonomiczne^[3]

Filix C. G. Ludwig, Filix-foemina Hill ex Farwell, Ornithopteris (J. G. Agardh) J. Smith

Homonimy taksonomiczne^[3]

Pteridium (Kuetzing) J. G. Agardh = Membranoptera Stackhouse, Pteridium Rafinesque = Pteris L.

Gatunek we florze Polski^[6]

• orlica pospolita (Pteridium aquilinum (L.) Kuhn)

Inne gatunki^[4][5]

• Pteridium esculentum (G. Forst.) Nakai
• Pteridium caudatum (L.) Maxon
• Pteridium semihastatum S.B.Andrews