Osiedle Dąbrowskiego (Rzeszów)

Osiedle Dąbrowskiego – osiedle nr VI miasta Rzeszowa^[3], usytuowane w dzielnicy Śródmieście na południe i południowy zachód od centrum miasta wokół ul. gen. Jarosława Dąbrowskiego.

Dąbrowskiego

Osiedle Rzeszowa
Rektorat PRz
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Miasto	Rzeszów
Powierzchnia	4,622[1] km²
Populacja (2021) • liczba ludności	5186[2]
Strefa numeracyjna	17
Kod pocztowy	35-084
Tablice rejestracyjne	RZ
Położenie na mapie Rzeszowa Dąbrowskiego
Położenie na mapie Polski Dąbrowskiego
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Dąbrowskiego
50°01′16″N 21°58′51″E

Granice

Na północy osiedle sięga do ul. Chrzanowskiej, na zachodzie do linii kolejowej Rzeszów–Jasło, a na wschodzie do rzeki Wisłok^[4]. Na południu granicą jest od 2019 Aleja Batalionów Chłopskich, jednak do osiedla należy wciąż położony poza aleją rejon ul. Poznańskiej oraz tereny głównego kampusu Politechniki Rzeszowskiej i zakładów lotniczych aż do ul. Matuszczaka.

Historia

Budowa osiedla rozpoczęła się w latach 1937–1939 w ramach inwestycji Centralnego Okręgu Przemysłowego według planu urbanistów Władysława Śmigielskiego i Kazimierza Dziewońskiego^[4][5]. Powstały wówczas w rejonie ul. Langiewicza z ramienia biura Funduszu Kwaterunku Wojskowego przy Ministerstwie Spraw Wojskowych pod kierownictwem architekta Wacława Zouzala 303 mieszkania w 9 blokach i szereg willi dyrektorskich w ramach osiedla fabrycznego, przy obecnej ul. Poznańskiej (wówczas Zwięczyca) osiedle majsterskie dla pracowników filii Zakładów Cegielskiego w Poznaniu, a nad Wisłokiem Wytwórnia Silników PZL. Główna część osiedla fabrycznego wokół ul. Dąbrowskiego została zrealizowana po II wojnie światowej w latach 1950–1953^[a], z dalszymi uzupełnieniami do 1972^[4]. Czterokondygnacyjna zabudowa osiedla Piastów powstała według projektu Józefa Polaka w latach 1960–1966, a punktowce od strony ul. Hetmańskiej stanęły na 17-metrowych palach według projektu Andrzeja Martensa i Jerzego Noska w latach 1968–1971. U podnóża skarpy, na której znaleziono pozostałości dawnej osady, do lat 70. płynął potok Rudka^[8]. W latach 80. zbudowane zostały według projektu Barbary Mamulskiej tarasowce od strony al. Powstańców Warszawy, wyróżnione na Pierwszym Przeglądzie Prac Projektowych w Gdańsku^[5].

Osiedle historycznie obejmowało również obszar wokół ul. Podkarpackiej aż po Zwięczycę. 9 lipca 2019 zewnętrzną część osiedla na południe od Alei Batalionów Chłopskich (z wyjątkiem obszaru Politechniki Rzeszowskiej i zakładów lotniczych) wydzielono tworząc Osiedle Zawiszy Czarnego^[9].

Demografia

28 grudnia 2010 osiedle liczyło 5000 mieszkańców, a według stanu na 10 maja 2019 zamieszkiwało je 8857 osób. Po wyodrębnieniu Osiedla Zawiszy Czarnego według stanu na 31 października 2019 osiedle liczyło 5642 mieszkańców, natomiast 18 lutego 2021 – 5186 mieszkańców^[2].

Infrastruktura

Na terenie osiedla znajduje się Wojewódzka Komenda Policji (budynek z 1954–1956, architekt Gerard Pająk^[10]), siedziba jednostki wojskowej Wojska Polskiego, park im. NSZZ Solidarność, Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza, Instytut Muzyki Uniwersytetu Rzeszowskiego, IV Liceum Ogólnokształcące, Zespół Szkół Plastycznych, kompleks akademików, a także trzy świątynie rzymskokatolickie: barokowy kościół Garnizonowy, kościół par. pw. Matki Boskiej Saletyńskiej i kościół par. pw. św. Jacka należący do zakonu dominikanów.

Architektura

Na osiedlu przeważa wysoka zabudowa mieszkaniowa (tzw. bloki).

Przy ukończonym w 1970 i zasiedlonym w 1971 budynku mieszkalnym przy ul. Dąbrowskiego 21 na północnych obrzeżach osiedla stoi rzeźba nazwana nieoficjalnie w 2022 pomnikiem Baby Yody. Rzeźba powstała jako część założenia architektonicznego bloku, który wyróżnia się osadzeniem na betonowych filarach i dostępem do mieszkań poprzez balkony. Autorem projektu zrealizowanego przez Miejski Zarząd Budynków Mieszkalnych był Andrzej Pęckowski (1941–2020), wychowanek pobliskiego Zespołu Szkół Plastycznych (wówczas Publicznego Liceum Sztuk Plastycznych w Sędziszowie Małopolskim, przeniesionego do Rzeszowa w 1977^[11]), uczeń krakowskiego architekta Jerzego Bandury^[12].

Bezpośrednio na południowy wschód od wieżowca przy ul. Dąbrowskiego 21 pod adresem ul. Chrzanowskiej 10 znajduje się willa z 1900, prawdopodobnie zaprojektowana przez Tadeusza Tekielskiego^[13], która od 1981 figuruje w wojewódzkim rejestrze zabytków^[14]. Podpiwniczony budynek o dwóch kondygnacjach na planie podkowy jest zwieńczony zredukowaną wieżyczką i ściankami kolankowymi z murem szachulcowym^[13]. W październiku 2022, powołując się na ekspertyzę Miejskiego Zarządu Dróg, miasto odrzuciło wniosek współwłaściciela obiektu, firmy deweloperskiej Apklan, o pozwolenie na przebudowę willi na hotel i restaurację; projekt przewidywał m.in. rozbiórkę dachu^[14]. Władze podjęły następnie pertraktacje z właścicielem, dążąc do przejęcia zaniedbanego zabytku celem jego ochrony. 14 września 2024 w jednym z pomieszczeń niezamieszkanej willi wybuchł pożar, który uszkodził poszycie dachowe i stał się przyczyną dochodzenia policyjnego^[15][16].

Uwagi

1. Architektem powstałego wówczas Domu Kultury WSK był Józef Polak, kierownikiem budowy – Józef Bosek (1929–2023) z Połomi, za pracę brygad sztukatorskich odpowiedzialni byli Tomasz Bąk z Głogowa Małopolskiego i Kazimierz Hamiec z Leżajska. Bosek i sztukatorzy współpracowali później przy wykańczaniu gmachu rzeszowskiej Wojewódzkiej Rady Narodowej^[6][7].