Ozorek dębowy

Ozorek dębowy (Fistulina hepatica (Schaeff.) With.) – gatunek grzybów z rzędu pieczarkowców (Agaricales)^[1].

Ozorek dębowy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	incertae sedis
Rodzaj	ozorek
Gatunek	ozorek dębowy
Nazwa systematyczna
Fistulina hepatica (Schaeff.) With. Bot. Arr. Brit. Pl., Edn 2 (London) 2: 405 (1792)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Fistulina, Incertae sedis, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1774 r. Jacob Christian Schäffer, nadając mu nazwę Boletus hepaticus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1792 r. William Withering, przenosząc go do rodzaju Fistulina^[1]. Posiada 17 synonimów naukowych^[2].

Nazwę polską podał Stanisław Domański w 1967 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako ozorek wątrobowy, grzyb wątrobowy, ozorek pospolity, cewiak wątrobowy^[3].

Morfologia

Kapelusz

Jednoroczny, 10–20 cm szerokości, 2–6 cm grubości. Początkowo guzkowaty, potem poduszkowaty, w końcu łopatkowaty, półkolisty, nerkowaty. Górna powierzchnia nieznacznie promienista, pręgowana i brodawkowata, za młodu barwy różowej, pomarańczowoczerwonej, później krwistoczerwona do purpurowobrunatnej. Młode kapelusze wydzielając obfity krwisty sok do złudzenia przypominają zwierzęcą wątrobę^[4].

Miąższ

2–6 cm gruby, za młodu miękki, mięsisty, pełen krwistego soku, cielistoczerwony z marmurkowymi żyłkami, o przyjemnym zapachu i kwaskowatym smaku^[4].

Rurki

10–15 cm długie, zbite i gęste, białawe, żółtawe, później rdzawobrązowe. Pory drobne, kuliste, 0,2–0,3 mm średnicy^[4].

Trzon

Boczny, krótki, 2–4 cm długości, słabo zauważalny^[4].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki jajowate, gładkie, bezbarwne, o rozmiarach 4–6 × 3–4 μm^[5].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Australii, Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, Azji i Europie^[6]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2020 r. podano około 250 stanowisk^[7]. Bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów^[8]. Gatunek znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[9]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Norwegii, Finlandii, Szwecji, Litwie^[3]. W Polsce w latach 1995–2004 podlegał ochronie częściowej, w latach 2004–2014 – ochronie ścisłej, a od roku 2014 ponownie ochroną częściowej^[7].

Nadrzewny pasożyt i saprotrof. Rośnie pojedynczo lub w skupieniach po kilka zrośniętych owocników na korzeniach, pniach, pniakach i wywrotach dębów, a także na dębowym drewnie użytkowym. Powoduje brunatną zgniliznę drewna. Proces rozkładu postępuje powoli, może trwać nawet kilkadziesiąt lat^[7]. Początkowo drewno dębu nabiera czerwony odcień, co podnosi jego wartość w meblarstwie^[4].

Owocniki grzyba są jadalne^[10].