Pardes

Pardes (hebr. ‏פרדס‎, od perskiego słowa pairidaeza = teren otoczony ogrodzeniem) – termin, którym w późnych księgach biblijnych (np. Księga Nehemiasza, Pieśń nad pieśniami, Księga Koheleta) oznaczał „ogród” bądź „sad”, a w okresie pobiblijnym był to termin stosowany na określenie raju oraz synonim Ogrodu Eden (hebr. Gan Eden)^[1].

Od początku średniowiecza akronim PaRDeS oznaczał cztery klasyczne dla judaizmu sposoby rozumienia i interpretacji tekstu świętego^[1]:

1. pszat – znaczenie dosłowne, interpretacja filologiczna
2. remez – alegoria, interpretacja poprzez odwołania do innych tekstów, sens filozoficzny - osiągany przez intelektualną spekulację
3. drasz – analogia, interpretacja typologiczna, sens umoralniający
4. sod – znaczenie mistyczne, kabalistyczne