Język perski

Język perski, nowoperski (pers. ‏فارسی‎ fārsī) – język z grupy irańskiej języków indoeuropejskich, którym posługuje się ponad 50 mln mówiących, zamieszkujących głównie Iran (40 mln), Afganistan (7 mln), Tadżykistan (6 mln) i Irak (200 tys.). Służy jednocześnie jako lingua franca dla blisko 80 mln mieszkańców Bliskiego Wschodu^[1][2][3][4].

‏زبان فارسی‎

Obszar	Iran, Afganistan, Bahrajn, Tadżykistan i inne
Liczba mówiących	62 miliony
Pismo/alfabet	perskie
Klasyfikacja genetyczna
Języki indoeuropejskie Języki indoirańskie Języki irańskie Język perski
Status oficjalny
język urzędowy	Iran  Afganistan (jako język dari)  Tadżykistan (jako język tadżycki)
Organ regulujący	Akademia Języka i Literatury Perskiej
UNESCO	1 bezpieczny↗
Kody języka
ISO 639-1	fa
ISO 639-2	per/fas
ISO 639-3	fas
IETF	fa
Glottolog	fars1254
Ethnologue	fas
GOST 7.75–97	пер 535
SIL	PRS
Występowanie
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wikipedia w języku perskim Słownik języka perskiego w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Do najważniejszych odmian języka perskiego, klasyfikowanych także jako odrębne języki, zalicza się: gilani, mazandarani, luri, bahtiari (Iran), hazaragi i aimak (Afganistan) oraz gurani (Irak). Natomiast tadżycki, klasyfikowany jako odmiana perskiego lub odrębny język, jest językiem urzędowym Tadżykistanu.

Język perski jako język urzędowy Iranu funkcjonuje pod nazwą farsi („język perski”), a jako język urzędowy Afganistanu (obok języka paszto) – dari („język dworski”) lub kabuli („język kabulski”). Kwestią dyskusyjną dla wielu językoznawców pozostaje status dari – czy jest to dialekt perskiego, czy też osobny, bardzo bliski perskiemu, język.

Rozwój języka perskiego można podzielić na trzy epoki:

• staroperska (VI–IV w. p.n.e.) – zabytki języka staroperskiego zapisane pismem klinowym,
• średnioperska (III w. p.n.e. – VIII w. n.e.) – epoka języka pahlawi,
• nowoperska (od IX w. n.e.) – z językiem perskim zapisywanym alfabetem arabskim – zwłaszcza w kaligrafii nasta’liq i szekaste.

Nie można jednak przedstawić tego rozwoju w postaci prostej. Jest to raczej linia łamana, ponieważ ani średnioperski nie jest bezpośrednim kontynuantem staroperskiego, ani nowoperski nie kontynuuje w pełni średnioperskiego. Sytuacja ta jest wynikiem skomplikowanych zjawisk społeczno-kulturowo-politycznych.

Alfabet

Osobny artykuł: alfabet perski.

ﺍ‬	ب‬	پ‬	ﺕ‬	ﺙ‬	ﺝ‬	چ‬	ﺡ‬
ﺥ‬	ﺩ‬	ﺫ‬	ﺭ‬	ﺯ‬	ژ‬	ﺱ‬	ﺵ‬
ﺹ‬	ﺽ‬	ﻁ‬	ﻅ‬	ﻉ‬	ﻍ‬	ﻑ‬	ﻕ‬
ک‬	گ‬	ﻝ‬	ﻡ‬	ﻥ‬	ﻩ‬	ﻭ‬	ﻯ‬(inne języki)

Fonetyka

Irański perski ma sześć samogłosek i dwadzieścia trzy spółgłoski.

Samogłoski

Diagram perskich samogłosek

Samogłoski wykazują duże zróżnicowanie między dialektami. Język staroperski miał fonemiczny iloczas, ale w języku współczesnym różnice długości przeszły w różnice jakości. Nie ma tonów, a akcent dynamiczny pada z reguły na ostatnią sylabę.

Spółgłoski

	Wargowe	Zębowe	Zadziąsłowe	Miękkopodniebienne	Krtaniowe
Zwarte bezdźwięczne	p	t	ʧ	k	ʔ
Zwarte dźwięczne	b	d	ʤ	g
Szczelinowe bezdźwięczne	f	s	ʃ	x	h
Szczelinowe dźwięczne	v	z	ʒ	ɣ
Nosowe	m	n
Półotwarte		l, r	j

Morfologia

Czasowniki perskie odmieniają się względem czasu, osoby i liczby. Czasy przeszłe i imiesłów czasu przeszłego tworzy się od tematu czasu przeszłego, natomiast od tematu czasu teraźniejszego czas teraźniejszy trybu oznajmującego oraz łączny, tryb rozkazujący oraz życzący, a także imiesłów czasu teraźniejszego. Temat czasu przeszłego uzyskuje się poprzez odjęcie zrostka bezokolicznika -an, np.: goftan > goft. Określenie tematu czasu teraźniejszego jest bardziej złożone. W przypadku czasowników regularnych – tj. zakończonych na -id(an) – będzie to temat czasu przeszłego po odjęciu -id, np.: porsidan ‘pytać’ > pors-. Czasowniki regularne stanowią jednak nieliczną grupę.

Zobacz też

• Wikipedia perskojęzyczna