Paul Bettany

Paul Bettany (ur. 27 maja 1971 w Harlesden) – brytyjski aktor teatralny, telewizyjny i filmowy.

Paul Bettany

Paul Bettany (2009)
Data i miejsce urodzenia	27 maja 1971 Harlesden, Londyn
Zawód	aktor
Współmałżonek	Jennifer Connelly (od 2003)
Lata aktywności	od 1992

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Harlesden^[1] rodzinie rzymskokatolickiej^[2] jako syn tancerza, aktora i wykładowcy teatralnego Thane’a Bettany’ego (ur. 28 maja 1929) i piosenkarki scenicznej, instruktorki i menadżerki teatralnej Anne (z domu Kettle)^[3]. Wychowywał się z siostrą Sarą. Jego młodszy brat Matthew zmarł w wieku ośmiu lat, gdy Paul był 16-latkiem. Zadebiutował podczas studiów w londyńskiej szkole Drama Centre.

Kariera

Po występach w teatrze i telewizji oraz w mniej znanych filmach został zauważony przez reżysera Briana Helgelanda, który obsadził go w drugoplanowej roli w filmie Obłędny rycerz^[4]. Jego pierwszą główną rolą był ambitny, charyzmatyczny gangster, który systematycznie toruje sobie drogę na szczyty władzy w filmie niezależnym Gangster numer jeden (Gangster No. 1, 2000) z udziałem Malcolma McDowella, Davida Thewlisa i Saffron Burrows, który rozgrywa się w londyńskim półświatku w latach 70. Brytyjscy krytycy uznali go po tej kreacji za najlepszego młodego aktora sezonu, a sam film porównywali do słynnych Chłopców z ferajny Martina Scorsese i Człowieka z blizną Briana De Palmy.

Kolejnym szczeblem kariery był występ w hollywoodzkiej produkcji Obłędny rycerz (2001)^[5]. Ron Howard zdecydował się powierzyć jemu drugoplanową rolę wyimaginowanej postaci chorego na schizofrenię naukowca (granego przez Russella Crowe’a) w swym Oscarowym hicie Piękny umysł (2001). U boku Russella Crowe’a można go było zobaczyć też w morskim filmie Petera Weira Pan i władca: Na krańcu świata (2003)^[6].

Otrzymał propozycję występu w prequelu Milczenia owiec – Czerwonym smoku, lecz jednak wybrał ofertę Larsa von Triera, który kręcił pierwszą część planowanej trylogii amerykańskiej - Dogville (2003) z Nicole Kidman. W komedii romantycznej Wimbledon (2004) z Kirsten Dunst wystąpił w roli tenisisty Petera Colta. Znalazł się w obsadzie wraz z Harrisonem Fordem w thrillerze Firewall (2006). W ekranizacji Rona Howarda Kod da Vinci (2006) przyjął rolę mrocznego mnicha Silasa.

W apokaliptycznym thrillerze Legion (2010) wcielił się w postać uzbrojonego wybawcy ludzkości - archanioła Michała. Kolejny film Ksiądz (2011) zrealizowany został na podstawie koreańskiego komiksu. Do roli byłego duchownego, który musi stoczyć walkę z bandą wampirów, Bettany schudł 18 kilogramów. Każdego dnia charakteryzatorzy przyozdabiali jego nos i czoło tatuażem w kształcie krzyża.

W filmach o przygodach Iron-Mana użyczał głosu systemowi Jarvis. Możliwość pokazania się poza studiem nagraniowym otrzymał w filmie Avengers: Czas Ultrona (2015), gdzie wcielił się w postać androida Vision, i Iron Man 3 (2013). W tej roli wystąpił też w filmie Kapitan Ameryka: Wojna bohaterów (2016).

Życie prywatne

1 stycznia 2003 roku poślubił aktorkę Jennifer Connelly, którą poznał na planie filmu Piękny umysł. Mają syna Stellana (ur. 5 sierpnia 2003), imię zaczerpnięto od szwedzkiego aktora Stellana Skarsgårda, i córkę Agnes (ur. 2011). Jest ojczymem Kaia, syna z poprzedniego związku Jennifer Connelly^[7].

Nagrody i nominacje

Rok	Nagroda	Kategoria	Film	Rezultat
2001	BIFA	Najlepszy aktor	Gangster Numer Jeden (2000)	Nominacja
2002	London Critics Circle	Najlepszy brytyjski aktor drugoplanowy	Obłędny rycerz (2001)	Wygrana
2004	GQ Men of the Year Awards, Wielka Brytania	Aktor roku	–	Wygrana
	Elle Style Awards	Najlepszy aktor	–	Wygrana
	BAFTA	Najlepsza drugoplanowa rola męska	Pan i władca: Na krańcu świata (2003)	Nominacja
	Broadcast Film Critics Association	Najlepszy aktor drugoplanowy		Nominacja
	London Critics Circle	Najlepszy brytyjski aktor drugoplanowy		Wygrana
	Evening Standard British Film Awards	Najlepszy aktor	Pan i władca: Na krańcu świata (2003) i The Heart of Me (2002)	Wygrana
2005	Empire Awards	Najlepszy brytyjski aktor	Wimbledon (2004)	Nominacja
2006	Glamour Men of the Year Awards, Wielka Brytania	Mężczyzna roku	–	Wygrana
2008	Czarna Szpula	Najlepszy występ	Sekretne życie pszczół (2008)	Nominacja
2016	Saturn	Najlepszy aktor drugoplanowy	Avengers: Czas Ultrona (2015)	Nominacja

Filmografia

• 1997: Piętno jako kapitan
• 1998: Powrót do domu jako Edward Carey-Lewis
• 1998: Dziewczyny z farmy jako Philip
• 1999: After The Rain jako Steph
• 2000: The Suicide Club jako Shaw
• 2000: Dead Babies jako Quentin
• 2000: Gangster Numer Jeden jako młody gangster
• 2000: David Copperfield jako James Steerforth
• 2001: Piękny umysł jako Charles Herman
• 2001: Obłędny rycerz jako Geoffrey Chaucer
• 2002: The Heart of Me jako Rickie
• 2003: Pan i władca: Na krańcu świata jako Stephen Maturin
• 2003: Rachunek sumienia jako Nicholas
• 2003: Dogville jako Tom Jr
• 2004: Wimbledon jako Peter Colt
• 2006: Kod da Vinci jako Sylas
• 2006: Firewall jako Bill Cox
• 2008: Atramentowe serce jako Smolipaluch
• 2008: Sekretne życie pszczół jako T. Ray Owens
• 2008: Iron Man jako J.A.R.V.I.S. (głos)
• 2009: Darwin. Miłość i ewolucja jako Charles Darwin
• 2010: Turysta jako John Acheson
• 2010: Legion jako anioł Michał
• 2010: Iron Man 2 jako J.A.R.V.I.S. (głos)
• 2011: Chciwość jako Will Emerson
• 2011: Ksiądz jako ksiądz
• 2012: Avengers jako J.A.R.V.I.S. (głos)
• 2013: Iron Man 3 jako J.A.R.V.I.S. (głos)
• 2015: Avengers: Czas Ultrona jako J.A.R.V.I.S. (głos) / Vision
• 2015: Bezwstydny Mortdecai jako Jock Strapp
• 2016: Kapitan Ameryka: Wojna bohaterów jako Vision
• 2018: Avengers: Wojna bez granic jako Vision
• 2018: Han Solo: Gwiezdne wojny – historie jako Dryden Vos
• 2021: WandaVision jako Vision