Pełzak czerwonki

Pełzak czerwonki (Entamoeba histolytica) – gatunek pełzaka należącego do typu Amoebozoa. Jest pasożytem wewnętrznym zwierząt w tym człowieka^[4]. Wywołuje chorobę zwaną pełzakowicą lub entamebozą (entamoebosis)^[5], czasami nazywana również amebozą^[5]. Występują również inne nazwy tej choroby, jest nazywana również biegunką amebową^[6]. Niszczy nabłonek jelita grubego. Oprócz ściany jelita może występować również w wątrobie, płucach, śledzionie^[5]. Zarażenie następuje przez spożycie cyst (np. z pokarmem, wskutek braku higieny).

Pełzak czerwonki

Cysta pełzaka czerwonki
Systematyka
Domena	eukarionty
Supergrupa	Amoebozoa
Podtyp	Conosa
Klad	Archamoebae
Rodzina	Entamoebidae
Rodzaj	Entamoeba
Gatunek	Pełzak czerwonki
Nazwa systematyczna
Entamoeba histolytica Schaudinn, 1903[1]
Synonimy
Amoeba coli Lösch, 1878[2] Amoeba dysenteriae Councilman and Lafleur, 1891[2] Entamoeba dysenteriae (Councilman and Lafleur, 1891)[2] Entamoeba tetragena Hartmann, 1908[2] Endamoeba histolytica (Schaudinn, 1903)[2] Endamoeba dysenteria Kofoid, 1920[2] Entamoeba dispar Brumpt, 1925[2] - uważana przez długi czas za formę niepatogenną E. histolytica. Obecnie osobny gatunek[3].

Pełzak czerwonki występuje w dwóch postaciach: trofozoitu i cysty.

Trofozoit

Osiąga wielkość 20 – 60 μm^[5], wysuwa nibynóżki będące wypustkami ektoplazmy. W wewnętrznej części cytoplazmy - endoplazmie znajduje się pojedyncze jądro z centralnie ułożonym kariosomem^[5]. Cytoplazma może zawierać wiele erytrocytów, które zostały przez pełzaka wchłonięte^[3].

Cysta

Cysta posiada średnicę 10 – 20 μm^[5]. W środowisku zewnętrznym może przeżyć kilka miesięcy. W temperaturze poniżej -5 °C, jak również powyżej 40 °C cysty giną gwałtownie^[3].

Cykl życiowy

Wysporulowane cysty wnikają do organizmu żywiciela wraz z wodą lub pokarmem. Przemieszczają się przez układ pokarmowy i w jelicie cienkim z każdej cysty uwalnia się 8 trofozoitów potomnych^[3]. Trofozoity aktywnie poruszając się atakują komórki nabłonka jelit. Następnie trofozoity przekształcają się w precysty, które zawierają jedno jądro^[3]. Precysta podczas przemieszczania się przez przewód pokarmowy dojrzewa. W tym czasie jądro dzieli się dwukrotnie i powstaje cysta posiadająca 4 jądra^[3], która wraz z kałem jest wydalana do środowiska zewnętrznego.

Chorobotwórczość

Osobny artykuł: Pełzakowica.

Inwazyjną postacią jest cysta. Cysta musi być w formie dojrzałej – wysporulowanej. Zarażenie następuje per os wraz z pokarmem lub wodą^[5].

Pełzak czerwonki wywołuje pełzakowicę (amoebosis, entamoebosis). Wyróżniamy pełzakowicę jelitową (o przebiegu ostrym lub przewlekłym) i pozajelitową. Wylęganie pasożyta: 4 dni – rok^{[potrzebny przypis]}. Wystąpienie objawów wiąże się z inwazją tkankową (wnikanie trofozoitów pełzaka do błony podśluzowej i warstwy mięśniowej jelita grubego) oraz powstawaniem zmian ropnych.

Ostra pełzakowica jelitowa – czerwonka pełzakowa:

• rozlany, kolkowy ból w jamie brzusznej
• biegunka z dużą ilością śluzu w kale, później pojawia się krew w kale
• nudności
• wzdęcia
• podwyższona temperatura (38-39 °C)
• bolesność uciskowa wzdłuż jelita grubego
• powiększenie i bolesność wątroby
• odwodnienie w ciężkich przypadkach
• leukocytoza (do 15 tys.)

Przewlekła pełzakowica jelitowa – nieczerwonkowa pełzakowica jelitowa:

• przewlekłe, wrzodziejące zapalenie jelita grubego z okresami poprawy i pogorszenia
• biegunki i zaparcia
• powiększenie wątroby
• niedokrwistość
• wyniszczenie
• stany podgorączkowe

Pełzakowe zapalenie wątroby (najczęściej po odbyciu ostrej pełzakowicy jelitowej):

• ciężki stan ogólny
• temperatura do 39 °C
• dreszcze
• zlewne poty
• silne bóle w podżebrzu prawym promieniujące do prawego barku
• powiększenie wątroby

Pełzakowy ropień wątroby:

• narastające bóle w prawym podżebrzu nasilające się przy głębokim oddychaniu
• utrata łaknienia
• zmniejszenie masy ciała
• podwyższona temperatura ciała
• powiększona i bolesna wątroba
• wysokie ustawienie wątroby
• leukocytoza w krwi obwodowej