Phragmidium violaceum

Phragmidium violaceum (Schultz) G. Winter – gatunek grzybów z rodziny Phragmidiaceae^[1]. Pasożytuje na jeżynach wywołując u nich chorobę o nazwie rdza jeżyny^[2].

Phragmidium violaceum

Uredinia na liściu jeżyny
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	rdze
Rząd	rdzowce
Rodzina	Phragmidiaceae
Rodzaj	członik
Gatunek	Phragmidium violaceum
Nazwa systematyczna
Phragmidium violaceum (Schultz) G. Winter Hedwigia 19: 54 (1880)

Teliospory

Telia: a – Phragmidium rubi-idaei, b – Phragmidium violaceum

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phragmidium, Phragmidiaceae, Pucciniales, Incertae sedis, Pucciniomycetes, Pucciniomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1806 r. Karl Schultz nadając mu nazwę Puccinia violacea. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1880 r. Heinrich Georg Winter^[1].

Synonimy^[3].

• Lecythea ruborum Lév. 1847
• Puccinia violacea Schultz 1806

Morfologia

Ecja pomarańczowe, pylące. Powstają na dolnej stronie liści i na pędach. Na górnej stronie liści nad skupiskiem ecjów tworzą się duże żółte lub brązowawe plamy z fioletowym obrzeżem. Pojedyncze ecjum ma okrągły kształt i średnicę 1 mm. Ecjospory kuliste lub elipsoidalne, o rozmiarach 19–35 μm i bezbarwnej ścianie pokrytej kolcami. Kolce mają wysokość 1–1,5 μm, grubość 3–3,5 μm i wyrastają w odległości 2,5–5 μm od siebie. Pory rostkowe rozproszone, słabo widoczne^[4].

Pomarańczowe uredinia powstają na dolnej stronie liści, pod tymi samymi plamami, pod którymi powstawały ecja. Urediniospory szeroko elipsoidalne do jajowatych, o rozmiarach 22–32 × 19–24 μm. Mają bezbarwne ściany pokryte kolcami o wysokości 0,75 μm i grubości 2,5–3,5 μm, wyrastającymi w odległości 3–5 μm. Pory rostkowe niewyraźne. Wstawki zgrubiałe, główkowate, podwinięte, o długości 50–70 μm^[4].

Telia podobne do urediniów, ale czarne. Mają średnicę do 2 mm. Teliospory cylindryczne, lekko zwężone na przegrodach, lub bez zwężeń, zaokrąglone na wierzchołku i zazwyczaj zwieńczone zaokrąglonym brodawkami o długości 1–9 μm i szerokości 6–9 μm. Są 3–5-komórkowe. Najmniejsza 3-komórkowa teliospora ma rozmiary (58–) 63–70 (–75) × (30–) 32–38 (–40) μm, 4-komórkowa (79–) 82–90 (–100) × (32–) 33–38 (–40) μm, 5-komórkowa (101–) 103–111 (–115) × (30–) 31–38 (–40) μm. Ściany ciemnobrązowe, o grubości 5–7 μm. W każdej komórce znajdują się 2–4 pory rostkowe. Teliospory umieszczone na trzonkach o długości 95–150 μm z rozszerzeniem o szerokości 12–19 μm^[4].

Zarodniki płciowe (bazydiospory) powstają na podstawkach na opadłych liściach jeżyn. W klimacie Polski ich rozwój odbywa się zimą i wiosną^[5].

Pyknidia rozwijają się na liściach, stłoczone w środku plam, pod skórką liści. Mają wysokość 30–40 μm^[4].

Występowanie i siedlisko

Gatunek powszechnie występujący w całej Europie i na Bliskim Wschodzie. Odnotowano jego występowanie także w Chinach, Maroku, Republice Południowej Afryki oraz w USA^[4]. W polskim piśmiennictwie naukowym podano liczne jego stanowiska^[6].

Pasożyt obligatoryjny, jednodomowy i pełnocyklowy^[4]. Znaczy to, że może się rozwijać tylko na żywych organizmach, jego rozwój odbywa się na jednym tylko żywicielu, i w trakcie tego rozwoju wytwarza wszystkie 5 właściwych dla rdzy rodzajów zarodników^[5]. Pasożytuje na jeżynie uprawnej^[2], a także na licznych gatunkach dziko rosnących jeżyn (Rubus). W polskim piśmiennictwie naukowym zanotowano występowanie na następujących gatunkach: Rubus bifrons, Rubus fruticosus, Rubus glandulosus, Rubus grabovskii, Rubus gracilis, Rubus montanus, Rubus plicatus, Rubus radula, Rubus sanctus, Rubus sulcatus, Rubus wimmerianus^[6].