dyscyplina sportu Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Piłka ręczna (potocznie pol. szczypiorniak, ang. handball) – zespołowa dyscyplina sportu (gra drużynowa), uprawiana na całym świecie – zarówno przez kobiety, jak i przez mężczyzn – w której biorą udział dwie drużyny po 7 zawodników każda. Celem gry jest zdobycie jak największej liczby bramek. Piłka może być rzucana, popychana, łapana, uderzana i zatrzymywana. Zawodnicy, oprócz bramkarzy, nie mają prawa zrobić więcej niż 3 kroki z piłką w rękach, co wymusza bieg z kozłowaniem i liczne podania. Bramkarze wychodząc z pola bramkowego, stają się zawodnikami ofensywnymi i obowiązują ich wówczas identyczne prawa jak pozostałych zawodników (łącznie z brakiem możliwości powrotu z piłką w pole karne).
![]() | |
Inne nazwy |
Szczypiorniak, Handball |
---|---|
Główna organizacja | |
Charakterystyka | |
Rodzaj sportu | |
Sport kontaktowy |
tak |
Popularność | |
Zasięg geograficzny |
cały świat |
Dyscyplina olimpijska |
Źródeł piłki ręcznej należy szukać w dalekiej przeszłości. Gry takie jak: urania w starożytnej Grecji, herpastum w starożytnym Rzymie czy fangballspiel w średniowiecznych Niemczech, były zbliżone do współczesnej piłki ręcznej. Są także świadectwa istnienia zbliżonych gier w średniowieczu: we Francji oraz pośród grenlandzkich Inuitów.
W XIX wieku, istniały również podobne gry: haandbold w Danii, hazena w Czechach i na Słowacji, gandbol na Ukrainie, torball w Niemczech i lokalne wersje w Irlandii i Urugwaju.
Współczesna piłka ręczna uformowała się pod koniec XIX wieku w północnej Europie, głównie w Danii, Niemczech, Norwegii i Szwecji. Duńczyk Holger Nielsen spisał pierwsze zasady i reguły nowoczesnej piłki ręcznej (håndbold) w 1898 roku (opublikował je w roku 1906) – m.in. 3 sekundy na przetrzymanie piłki czy zakaz biegania z piłką. Kolejny zbiór zasad gry został opublikowany 29 października 1917 roku przez Maxa Heisera. W jego założeniu miała to być gra dla kobiet, bardziej dla nich przyjazna niż nowo powstała wówczas „męska” piłka nożna. Datę tę przyjmuje się za narodziny piłki ręcznej. W roku 1919 zasady gry zostały rozwinięte przez Carla Schelenza, który wprowadził przepisy uatrakcyjniające tę dyscyplinę dla mężczyzn. Pierwszy mecz międzypaństwowy rozegrano 13 września 1925 roku w Halle: Niemcy – Austria 6:3. Podczas igrzysk olimpijskich w Amsterdamie w 1928 roku, powstała pierwsza Międzynarodowa Federacja Amatorskiej Piłki Ręcznej (IAHF). Pierwsze mistrzostwa świata drużyn męskich 7- (tzw. wersja duńska) i 11-osobowych (tzw. wersja niemiecka) rozegrano w 1938 roku w Niemczech. W obu kategoriach zwyciężyli gospodarze. Mistrzostwa świata kobiet rozgrywane są natomiast od 1957 roku.
Przez kilkanaście lat obie formy piłki ręcznej istniały obok siebie, jednak gra z udziałem 11 zawodników stopniowo zanikała, a dzisiejsza wersja rozgrywana przez 7 graczy stawała się coraz bardziej popularna. Podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich w Berlinie w 1936 roku, na życzenie Adolfa Hitlera, przeprowadzono po raz pierwszy i jedyny zawody piłki ręcznej na stadionie otwartym. Rozgrywane one były na zewnątrz, na boisku o wymiarach 90-100 × 55-65 metrów, ta odmiana piłki ręcznej nosiła nazwę Feldhandball. Ostatni mecz reprezentacji Niemiec zgromadził 100 tys. widzów, co jest do dzisiaj rekordem frekwencji na meczu piłki ręcznej. Ostatnie mistrzostwa w Feldhandballu odbyły się w roku 1976.
W Polsce piłkę ręczną (w 11-osobowej wersji niemieckiej) zaczęli po raz pierwszy uprawiać w 1917 legioniści I i III Brygady Legionów Polskich, internowani po kryzysie przysięgowym (1917) w obozie internowania w Szczypiornie pod Kaliszem (od 1976 dzielnica Kalisza); stąd pochodzi nazwa szczypiorniak[1] (nazwa ta jest rzadziej stosowana do obecnej wersji 7-osobowej). Szeroko rozpowszechniona wersja wydarzeń mówi, że legioniści nauczyli się w nią grać od niemieckich wartowników, lecz we wspomnieniach internowanych legionistów nie ma na nią dowodów, można za to przeczytać, że „leguny wykombinowali nową grę”. Ponieważ piłka ręczna pojawiła się na przełomie XIX i XX w. w Niemczech i w Danii możliwe jest, że któryś z legionistów podpatrzył ją właśnie tam. We wspomnieniach pojawia się postać majora Stanisława Grzmota-Skotnickiego, który miał zainicjować grę w piłkę ręczną w Szczypiornie, a także postać kaprala Antoniego Jarząbka. Później w szczypiorniaka grali również żołnierze kaliskiego I Batalionu Pogranicznego, którzy w 1918 zajęli obóz w Szczypiornie i następnie w nim stacjonowali[1][2]. Za datę narodzin piłki ręcznej w Polsce uznaje się rok 1918. Od 1928 reprezentantem polskiej piłki ręcznej jest Związek Piłki Ręcznej w Polsce.
W 1946 powołano International Handball Federation (IHF), która kieruje obecnie rozwojem dyscypliny. Piłka ręczna (7-osobowa) powróciła do programu podczas Igrzysk Olimpijskich w Monachium (1972), kobiety biorą udział w igrzyskach olimpijskich od 1976. Według danych IHF z grudnia 2006 zrzesza ona 159 federacji krajowych reprezentujących 1 130 000 zespołów i 31 milionów graczy, trenerów, działaczy sportowych i sędziów.
W grze biorą udział dwie drużyny liczące nie więcej niż 16 zawodników (7 na boisku i nie więcej niż 9 rezerwowych). Zawodnicy występują na pozycjach:
Celem gry jest zdobycie większej liczby bramek niż drużyna przeciwna. Gol jest zdobyty, gdy piłka przekroczy linię bramkową całym obwodem i znajdzie się wewnątrz bramki. Mecz dzieli się na połowy po 30 minut z 10-minutową przerwą. Piłka może być rzucana, popychana, łapana, uderzana, zatrzymywana. Zawodnicy mogą dotykać piłki wszystkimi częściami ciała oprócz podudzia i stóp. Jeżeli zawodnik nie kozłuje piłki, może ją trzymać jedynie 3 sekundy. Tylko bramkarz znajdujący się w polu bramkowym (w obrębie linii 6 metrów) jest zwolniony z przestrzegania tych zasad. Mecz rozpoczyna drużyna, która wygrała piłkę po rzucie monetą. Zawodnik tej drużyny wykonuje podanie do partnera z zespołu, trzymając jedną stopę na linii środkowej boiska do chwili, gdy piłka opuści jego dłonie. Gracze podczas początku i wznowienia gry muszą przebywać na swoich połowach boiska. Gracz będący w posiadaniu piłki może ją podać, kozłować lub trzymać. Nie może również wykonać więcej niż trzech kroków, trzymając piłkę. Po zdobyciu bramki przez jedną z drużyn, zespół który ją stracił, wznawia grę rzutem ze środka boiska. Gdy zawodnik jednej z drużyn wykonuje rzut do bramki, musi uważać, by nie przekroczyć linii znajdującej się 6 metrów od bramki. Gdy jednak ją przekroczy, jest rzut wolny dla drużyny przeciwnej. W wypadku gdy obrońca znajdzie się we własnym polu bramkowym w czasie obrony, sędziowie dyktują rzut karny. Jest on wykonywany z odległości 7 metrów od bramki. Zawodnik wykonujący rzut karny znajduje się sam na sam z bramkarzem.
Podstaw piłki ręcznej dzieci mogą zacząć się uczyć już w pierwszej lub drugiej klasie szkoły podstawowej. W rozgrywkach międzyszkolnych oraz rozgrywkach organizowanych przez Okręgowe Związki Piłki Ręcznej mogą już brać udział dzieci z III i IV klasy szkoły podstawowej. Kategoria wiekowa wyznacza górny limit wieku zawodnika. W kategoriach:
Po ukończeniu wieku juniora starszego zawodnicy stają się seniorami, gdzie nie obowiązują już ograniczenia wiekowe.
W Polsce rozgrywki w kategoriach młodzieżowych prowadzone są w pierwszej fazie przez Okręgowe Związki Piłki Ręcznej, następnie dwie najlepsze drużyny z lig wojewódzkich grają na szczeblu centralnym pod egidą Związku Piłki Ręcznej w Polsce (ZPRP). Zmagania seniorskie odbywają się pod nadzorem ZPRP.
W krajowej elicie – Superlidze – występuje 14 drużyn. Zwycięzca Superligi ma prawo udziału w fazie grupowej Ligi Mistrzów, wicemistrz, trzecia i czwarta drużyna (jeśli krajowy puchar zdobędzie któryś z zespołów Superligi z miejsc I-IV), w zależności od rankingu EHF występują w Pucharze EHF lub Challenge Cup.
W piłce ręcznej istnieje wiele różnych kar, które sędzia może nałożyć na zawodników za różne przewinienia. Typy kar, które są stosowane w piłce ręcznej:
Sędzia może dostosować rodzaj kary w zależności od natury przewinienia, a także od sytuacji na boisku. Celem kar w piłce ręcznej jest utrzymanie dyscypliny i sprawiedliwości w trakcie meczu.[5]
W piłce ręcznej, podobnie jak w innych dyscyplinach sportowych, zawodnicy mogą popełniać różnego rodzaju błędy. Najczęstsze błędy w piłce ręcznej:
Sędziowie monitorują te sytuacje i nakładają kary w postaci rzutów wolnych, kary czasowej (2 minuty lub 5 minut) lub kary dyskwalifikacyjnej w zależności od powagi błędu. Celem jest utrzymanie porządku, fair play i sprawiedliwego przebiegu meczu.[6]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.