Powiat tomaszowski (województwo lubelskie)

Powiat tomaszowski – powiat w Polsce (województwo lubelskie) odtworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Tomaszów Lubelski.

Zobacz też: Powiat tomaszowski w województwie łódzkim.

Powiat tomaszowski

powiat
Budynek Sądu Rejonowego w Tomaszowie
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
TERC	0618
Siedziba	Tomaszów Lubelski
Starosta	Henryk Karwan
Powierzchnia	1487,1 km²
Populacja (31.12.2020) • liczba ludności	81 944[1]
• gęstość	55,7 os./km²
Urbanizacja	25,29%
Tablice rejestracyjne	LTM
Adres urzędu: ul. Lwowska 68 22-600 Tomaszów Lubelski
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich 1 Liczba gmin miejsko-wiejskich 3 Liczba gmin wiejskich 9
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa

Podział administracyjny

Gmina	Powierzchnia	Ludność	Gęstość	Siedziba
Gmina miejska
Tomaszów Lubelski	13,29 km²	20 222	1522 os./km²	Tomaszów Lubelski
Gminy miejsko-wiejskie
Lubycza Królewska	208,09 km²	6692	32 os./km²	Lubycza Królewska
Łaszczów	129,32 km²	6502	50 os./km²	Łaszczów
Tyszowce	128,31 km²	6179	48 os./km²	Tyszowce
Gminy wiejskie
Bełżec	33,52 km²	3477	104 os./km²	Bełżec
Jarczów	105,65 km²	3579	34 os./km²	Jarczów
Krynice	73,55 km²	3629	49 os./km²	Krynice
Rachanie	89,25 km²	5675	64 os./km²	Rachanie
Susiec	190,77 km²	7761	41 os./km²	Susiec
Tarnawatka	82,87 km²	4041	49 os./km²	Tarnawatka
Telatyn	111,77 km²	4402	39 os./km²	Telatyn
Tomaszów Lubelski	175,91 km²	10 865	62 os./km²	Tomaszów Lubelski
Ulhówek	146,63 km²	5175	35 os./km²	Ulhówek

Miasta

Na terenie powiatu znajdują się cztery miasta:

• Tomaszów Lubelski (20 222 mieszk. • 13,29 km² • 1522 os./km²)
• Łaszczów (ok. 2300 mieszk. • 5 km² • 460 os./km²)
• Tyszowce (2186 mieszk. • 17,85 km² • 122 os./km²)
• Lubycza Królewska (ok. 1700 mieszk.)

oraz sześć wsi, które w przeszłości były miastami:

• Bełżec (ok. 2700 mieszk.) miasto 1607–1670
• Jarczów (ok. 900 mieszk.) miasto 1775–1869
• Łaszczówka (ok. 750 mieszk.) miasto 1610–1764
• Mosty Małe (ok. 90 mieszk.) miasto 1750–1785
• Potoki (ok. 150 mieszk.) miasto 1763–1789
• Rachanie (ok. 1700 mieszk.) miasto 1426–1772

Historia

Pod okupacją niemiecką powiat tomaszowski został zniesiony a jego obszar wszedł w skład następujących powiatów (należących do dystryktu lubelskiego Generalnego Gubernatorstwa)^[2]:

• zamojskiego: miasto Tomaszów Lubelski oraz gminy Jarczów, Komarów, Kotlice, Krynice, Łaszczów, Majdan Górny, Majdan Sopocki, Pasieki, Rachanie, Tarnawatka i Tyszowce
• hrubieszowskiego: gminy Poturzyn i Telatyn

Na mocy dekretu PKWN z 21 sierpnia 1944 (Art. 12) uchylono podział administracyjny wprowadzony przez okupanta^[3] przez co powstał ponownie powiat tomaszowski. W związku z likwidacją pobliskiego powiatu rawskiego (po przejęciu większej części jego obszarów przez ZSRR), następujące gminy przyłączono do powiatu tomaszowskiego:

• gminę Lubycza Królewska – podczas wojny w powiecie rawskim (Landkreis Rawa Ruska, dystrykt Galicja)
• gminę Uhnów – utworzoną w 1940 w powiecie rawskim (Landkreis Rawa Ruska, dystrykt Galicja) z obszaru przedwojennej gminy Wierzbica oraz pozbawionego praw miejskich Uhnowa
• gminę Bełżec – podczas wojny w powiecie zamojskim (Landkreis Zamość, dystrykt lubelski); ze względu na specyficzne położenie, gmina Bełżec nie mogła pozostać w powiecie zamojskim po odtworzeniu powiatu tomaszowskiego, ponieważ stanowiłaby jego odległą eksklawę

W ramach korekty, władze polskie przeniosły do powiatu tomaszowskiego 9 sierpnia 1945 roku także gminę Tarnoszyn^[4], należącą przed wojną do powiatu rawskiego, a podczas wojny włączoną przez okupanta do powiatu hrubieszowskiego (Landkreis Hrubieszów, dystrykt lubelski)^[2]; gmina Tarnoszyn leżała dużo bliższej Tomaszowa Lubelskiego niż Hrubieszowa (w skład gminy Tarnoszyn wszedł także pas przedzielonej granicą gminy Bruckenthal). Po wojnie nie przywrócono natomiast praw miejskich Uhnowowi, zachowując równocześnie utworzoną przez Niemców gminę Uhnów (nie przywrócono gminy Wierzbica).

Na mocy umowy o zmianie granic z 15 lutego 1951, Polska odstąpiła ZSRR fragment województwa lubelskiego z miejscowościami Bełz (obecnie Белз), Uhnów (Угнів), Krystynopol (Червоноград), Waręż (Варяж), Chorobrów (Хоробрів) oraz lewobrzeżną część Sokala – Żwirkę (Жвирка), wraz z linią kolejową Rawa Ruska – Krystynopol. Obecnie miasta te znajdują się na terenie rejonu sokalskiego w obwodzie lwowskim (Сокальський район, Львівська область). Korekta dotyczyła 7 gmin: Bełz, Chorobrów, Dołhobyczów, Krystynopol, Uhnów, Tarnoszyn i Waręż, z których tylko gmina Krystynopol została włączona w całości do ZSRR^[5].

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	89 172	100	45 148	50,63	44 024	49,37
Miasto	22 563	25,30	11 779	13,21	10 784	12,09
Wieś	66 609	74,70	33 369	37,42	33 240	37,28

▶Wieś vs ▶miasto

Ogółem (▶k, ▶m)

Miasto (▶k, ▶m)

Wieś (▶k, ▶m)

Piramida wieku mieszkańców powiatu tomaszowskiego w 2014 roku^[6]

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[7] powiat zamieszkiwały 82 762 osoby. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 82 337 osób^[8].

Gospodarka

W końcu września 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie obejmowała ok. 2,1 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 5,9% do aktywnych zawodowo^[9].

Starostowie tomaszowscy

Na podstawie źródła^[10]:

• Edward Żuk (1 stycznia 1999 – 24 listopada 2006)
• Jan Kowalczyk (24 listopada 2006 – 19 listopada 2018)
• Henryk Karwan (19 listopada 2018 – nadal)

Sąsiednie powiaty

• powiat biłgorajski
• powiat zamojski
• powiat hrubieszowski
• powiat lubaczowski (woj. podkarpackie)

Zobacz też

• Cyrkuł tomaszowski
• Dystrykt Tomaszów