Rawa Ruska

Rawa Ruska (ukr. Рава-Руська, Rawa-Ruśka) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie lwowskim, siedziba hromady Rawa Ruska.

Rawa Ruska

Рава-Руська

Ratusz
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Rejon	żółkiewski
Hromada	Rawa Ruska
Burmistrz	Iwan Iwanusa
Powierzchnia	8,5 km²
Wysokość	241 m n.p.m.
Populacja (2020) • liczba ludności • gęstość	8641 784 os./km²
Nr kierunkowy	+380 3252
Kod pocztowy	80316
Tablice rejestracyjne	(UA) BC
Położenie na mapie hromady Rawa Ruska Rawa Ruska
Położenie na mapie Ukrainy Rawa Ruska
Położenie na mapie obwodu lwowskiego Rawa Ruska
Położenie na mapie rejonu lwowskiego Rawa Ruska
50°14′01,9″N 23°37′16,1″E
Strona internetowa

Leży nad Ratą, przy granicy z Polską; węzeł kolejowy. 8328 mieszkańców (2025)^[1], dla porównania w 2001 było ich 8159^[2].

Historia

Pierwsza wzmianka historyczna pochodzi z roku 1455, kiedy to książę bełski i mazowiecki Władysław I założył miasto, przenosząc na nie nazwę ze swojej rodowej posiadłości na Mazowszu. Miasto rozwinęło się na szlaku handlowym między Lublinem i Lwowem przy przeprawie przez Ratę.

W 1621 Jakób Łychowski (Lychowski^[3]) herbu Jasieńczyk, łowczy halicki w 1613, wraz z żoną Katarzyną z Jordanowskich sprzedał Tartaków z zamkiem Perwiatycze, Bramów, Spasów Jakubowi Trzcińskiemu, od którego kupił miasto Rawa Ruska z zamkiem i kilku wsiami^[4].

Stanowiła własność: w XVII w. Trzcińskich h. Ślepowron, na początku XVIII w. we wspólnym posiadaniu trzech rodzin: Głogowskich, Suchodolskich i Boguszów. W połowie XVIII w posiadaniu Rzeczyckich, w roku 1791 właścicielem miasta został Franciszek Głogowski, z kolei w roku 1808 miasto przeszło w posiadanie Jabłonowskich. Rawa była również własnością Trzcińskich i Adama Sapiehy.

Według podania w roku 1509 oddziały Bogdana, wojewody wołoskiego, sprawiły wielkie spustoszenie w miasteczku. Z kolei w metryce koronnej znajduje się przywilej z roku 1622 na organizację w mieście jarmarków. W 1672 roku pod miastem wojska polskie dowodzone przez Atanazego Miączyńskiego rozbiły czambuły tatarskie i uwolniły kilkaset osób wziętych w jasyr. Między 10 i 13 sierpnia 1698 miejsce zawarcia sojuszu wojskowego między Piotrem I Wielkim a Augustem II Mocnym, przeciwko Szwecji. Kilkanaście lat później miasto stało się ponownie świadkiem rozmów, tym razem między konfederatami tarnogrodzkimi a stronnikami króla, które doprowadziły do podpisania zawieszenia broni.

W latach 1772–1918 w zaborze austriackim, odgrywało rolę siedziby cyrkułu (siedziby powiatu). W 1880 Rawa liczyła ok. 6,6 tys. mieszkańców, z czego 1592 było rzymskimi katolikami, 1087 grekokatolikami a 3905 wyznawcami judaizmu^[5].

Przedwojenny herb

Szybszy rozwój miasta zapewniło doprowadzenie do miasta w 1857 kolei z Jarosławia, w roku następnym przedłużonej do Sokala. W późniejszym rozwinął się regionalny węzeł kolejowy – wybudowano połączenie ze Lwowem przez Żółkiew, natomiast w latach 1915–1916 wybudowano połączenie kolejowe Rawa Ruska – Zawada – Rejowiec. Linia pełniła pierwotnie rolę strategiczną, ale w okresie międzywojennym stała się główną linią łączącą Warszawę ze Lwowem. Dzięki wybudowaniu linii kolejowej rozwinęło się szereg mniejszych zakładów przemysłowych m.in. cegielnia.

Podczas I wojny światowej w dniach 3–11 września 1914 odbyła się bitwa pod Rawą Ruską.

W okresie międzywojennym w granicach Polski, w województwie lwowskim, siedziba powiatu rawskiego. Latem 1923 w mieście wydarzył się pożar^[6]. W 1924 firma belgijska zbudowała pierwszy, większy zakład przemysłowy – nasycalnię podkładów kolejowych na Smalisze. Działający do dziś zakład należy do grona największych przedsiębiorstw chemicznej obróbki drewna na Ukrainie. W mieście działała Centralna Szkoła Straży Granicznej. Jak podaje Skorowidz Miejscowości RP, w 1921 roku miasto liczyło ok. 9 tys. mieszkańców (Polacy ok. 42%, Żydzi ok. 42%, Ukraińcy ok. 14%). W 1938 roku miasto liczyło 12 tys. mieszkańców, z czego około 56% stanowili Żydzi.

14 września 1939 miasto zajęły wojska niemieckie, pod koniec września w wyniku wcześniejszych ustaleń (Pakt Ribbentrop-Mołotow) znalazło się pod okupacją sowiecką. Wraz z całą Polską południowo-wschodnią jednostronnie włączone do Ukraińskiej SRR. W latach 1941–1944 pod okupacją niemiecką, w mieście istniało getto i wymordowana została żydowska ludność miasta. W mieście działał również obóz dla sowieckich jeńców, w którym zginęło około 24 tys. ludzi. Istniał również obóz karny dla francuskich i belgijskich uczestników ruchu oporu oraz jeńców wojskowych. Z więzionych około 25 tys. osób ocalało 6 tys. Pozostali przy życiu więźniowie utworzyli działające we Francji stowarzyszenie Ceux de Rawa Ruska – Union Nationale des Deportes. Pod okupacją hitlerowską siedziba gminy Rawa Ruska.

W latach 1943–1945 Rawa Ruska była miejscem, do którego ściągali uchodźcy z rzezi wołyńskiej, a następnie czystki etnicznej w Małopolsce Wschodniej i z którego udawali się dalej na zachód. Miasto opuszczali także stali mieszkańcy^[7][8].

Bezpośredniego napadu OUN-UPA na miasto nie było. Jednak w latach 1944–1946 nacjonaliści ukraińscy zamordowali 63 Polaków z Rawy Ruskiej, zazwyczaj w czasie podróży poza miasto^[9].

Zdobyta 20 lipca 1944 przez wojska radzieckie 1 Frontu Ukraińskiego^[10].

Dworzec kolejowy

Układy międzynarodowe w 1945 (Jałta, Poczdam) przyznały siedem województw wschodniej Polski, w tym Roztocze Południowe Związkowi Radzieckiemu. Nastąpiło przesiedlenie znacznej części, pozostałej jeszcze w mieście, ludności polskiej. W latach 70. XX w. powstał wielki kompleks szkół w centrum miasta, miał miejsce prężny rozwój szkolnictwa średniego i zawodowego. W mieście działały liczne ośrodki kultury (biblioteka, kino, teatr amatorski), rozbudowana została infrastruktura miejska (ośrodki zdrowia, szpital, sklepy), zbudowane nowe zakłady pracy.

W Rawie Ruskiej działa oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej^[11].

Zabytki

• Kościół parafialny pw. św. Józefa Oblubieńca zbudowany w latach 1700–1776, z fundacji kasztelana bełskiego Andrzeja Rzeczyckiego konsekrowany w 1841, po II wojnie światowej zamieniony na magazyn, przejęty przez franciszkanów, wyremontowany i ponownie poświęcony w 2000 roku. Jest to jednonawowa budowla barokowa ze skromną fasadą. Wewnątrz nie zachowało się oryginalne wyposażenie, współczesny ołtarz główny pochodzi z niszczejącego kościoła oo. Reformatów.
• Klasztor oo. reformatów pw. św. Michała Archanioła, założony w 1725, w miejsce wcześniejszego drewnianego obiektu, zlokalizowany za miastem na wzniesieniu przy szosie zamojskiej; należał do najcenniejszych zabytków miasta. Fundatorami klasztoru byli starosta bełski Grzegorz Rzeczycki i Józef Głogowski. Kościół i klasztor zbudowane zostały w 1737 roku wg projektu Pawła Fontany, jako jednonawowa budowla z fasadą zdobioną malowidłami. Z klasztorem związany był w latach 1907–1908 i 1930–1933 o. Narcyz Turchan, błogosławiony w 1999 roku. Zarówno kościół, jak i budynki klasztorne zostały zamienione po wojnie na magazyn kołchozu, przez co popadły w ruinę.
• Cerkiew unicka pw. św. Jerzego zbudowana w 1846 roku w stylu barokowo-klasycystycznym.

Pozostałe obiekty pochodzą głównie z XIX wieku, są to:

• klasztor ss. felicjanek (obecnie szkoła)^[12],
• wieża nowego ratusza,
• budynek Towarzystwa „Sokół” i inne.

Nie zachowały się: pomnik Sobieskiego^[13], ratusz^{[potrzebny przypis]}, zabudowa rynku i bożnica.

Transport

• Rawa Ruska (stacja kolejowa)
• Przejście graniczne Werchrata-Rawa Ruska

Od 1991 wchodzi w skład niepodległej Ukrainy. W roku 1991 nastąpiło otwarcie drogowego przejścia granicznego Hrebenne-Rawa Ruska, zaś w 1996 – kolejowego przejścia granicznego.

Przez Rawę Ruską przebiega droga E372 Warszawa–Lwów, miasto leży 5 km na wschód od przejścia granicznego Hrebenne-Rawa Ruska.

Sport

• Rawa Rawa Ruska – klub hokejowy

Ludzie związani z miastem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Rawą Ruską.

• Władysław Górka – burmistrz Rawy, honorowy obywatel miasta od 1899^[14]
• Iryna Wereszczuk - burmistrz Rawy, wicepremier Ukrainy.

Sprawiedliwi wśród Narodów Świata (Polacy ratujący Żydów w Rawie Ruskiej)

• Katarzyna Baran - wspólnie z córką Katarzyną Górą i zięciem Walerianem Górą ukrywała Helenę Adler i siostry Weiler^[15]

• Bazyli Chmielewski - pochodzący z Rawy Ruskiej, w czasie okupacji pracował w Tomaszowie Lubelskim, gdzie pomagał Żydom, m.in. organizując im ukrycie u znajomych w Rawie Ruskiej^[16][17]

• Fryderyk i Maria Czerwieniowie - w schronie pod swoim domem ukrywali 12 Żydów^[18]

• Walerian i Katarzyna Górowie - wspólnie z Katarzyną Baran ukrywali Helenę Adler i siostry Weiler^[19]

• Jerzy Łogiński - ukrywał na swoim strychu 5-osobową rodzinę Steinfeldów, zorganizował osobne ukrycie dla Brandli Steinfeld^[20]

Pobliskie miejscowości

• Cieszanów (PL)
• Uhnów
• Żółkiew
• Niemirów
• Potylicz