Purchawka spłaszczona

Purchawka spłaszczona^[1] (Lycoperdon pratense Pers.) – gatunek grzybów z rodziny purchawkowatych (Lycoperdaceae)^[2].

Purchawka spłaszczona

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	purchawkowate
Rodzaj	purchawka
Gatunek	purchawka spłaszczona
Nazwa systematyczna
Lycoperdon pratense Pers. Tent. disp. meth. fung. (Lipsiae): 7 (1797)

Pozostałość owocnika

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lycoperdon, Lycoperdaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[2].

Niektóre synonimy nazwy naukowej^[3]:

• Calvatia depressa (Bonord.) Zeller & A.H. Sm. 1964
• Calvatia subpratensis (Lloyd) Coker & Zeller 1947
• Lycoperdon depressum Bonord. 1857
• Lycoperdon hiemale Bull. 1782
• Lycoperdon subpratense Lloyd 1905
• Utraria pratensis (Pers.) Quél. 1873
• Vascellum depressum (Bonord.) F. Šmarda 1958
• Vascellum pratense (Pers.) Kreisel 1962
• Vascellum subpratense (Lloyd) P. Ponce de León 1970

Nazwę polską purchaweczka spłaszczona nadali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r^[4]. Obecnie nazwa ta jest niespójna z nazwą naukową, gatunek ten bowiem według Index Fungorum nie należy do rodzaju Vascellum (purchaweczka) lecz do rodzaju Lyoperdon (purchawka).

Polska nazwa purchawka spłaszczona według atlasu na portalu internetowym^[5].

Morfologia

Owocnik

Średnica do 5 cm, wysokość do 5 cm. Młode owocniki są kuliste, szybko jednak stają się odwrotnie gruszkowate, soczewkowate, lub nabierają kształtu przypłaszczonego bąka. Okrywa zewnętrzna (ektoperydium) długo pozostaje biała i matowa. Znajdują się na niej sferocyty i niewielkie ziarniste kolce zebrane w gwiazdkowate skupiska. Podczas rozwoju owocnika kolce te stopniowo odpadają. Okrywa wewnętrzna (endoperydium) jest gładka, krucha, pergaminowata, początkowo jest biała, później brązowawa, w końcu szarobrązowa. Po dojrzeniu zarodników otwiera się na szczycie, potem odpada kawałkami aż do diafragmy. Gleba bez kolumelli. U młodych owocników jest biała, potem staje się oliwkowobrązowa, w końcu szarobrązowa. Dolna, płonna część gleby (tzw. podglebie) jest komorowata, u młodych owocników biała, później coraz ciemniejsza, w końcu ciemnobrązowa. Pomiędzy glebą a podglebiem znajduje się dobrze widoczna, błyszcząca diafragma^[6].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki kuliste, gładkie lub pokryte drobnymi brodawkami. Mają rozmiar 3,5–4,5 μm i czasami krótką sterygmę. Włośnia ma z rzadka tylko dychotomicznie rozgałęzione strzępki. Są one cienkościenne i bez jamek. Przy diafragmie oraz na ścianach okrywy włośnia utrzymuje się dość długo^[6].

Występowanie i siedlisko

Gatunek szeroko rozprzestrzeniony na kuli ziemskiej. W Polsce jest dość częsty^[6].

Występuje na łąkach i pastwiskach, na poboczach dróg i obrzeżach lasów, czasami także w parkach miejskich i obszarach poprzemysłowych. Owocniki rosną na ziemi, od czerwca do listopada. Ich pozostałość (dolna część) utrzymuje się czasami aż do marca^[4].

Znaczenie

Saprotrof^[4]. Młode owocniki dopóki są białe są jadalne, nie mają jednak większych walorów smakowych. Można sporządzić z nich omlet, nadają się do zupy lub do smażenia. Przed przyrządzeniem ich do spożycia należy usunąć skórkę^[7].

Gatunki podobne

Najbardziej charakterystycznymi cechami purchaweczki spłaszczonej jest wyraźne oddzielenie gleby od podglebia, sposób otwierania się owocnika i brak prawdziwej włośni^[6]. Podobne są:

• purchawka oczkowana (Bovistella utriformis). Jej powierzchnia pęka na drobne poletka^[8].
• purchawka łatkowata (Lycoperdon mamiforme). Ektoperydium wcześnie złuszcza się.