Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Równanie różniczkowe zwyczajne
równanie różniczkowe na funkcję jednej zmiennej Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Równanie różniczkowe zwyczajne – równanie, w którym występuje jedna zmienna niezależna oraz jedna lub więcej funkcji niewiadomych i ich pochodne[1]. Równania różniczkowe, w których występuje więcej zmiennych niezależnych, nie są zwyczajne, ale cząstkowe.
Wśród równań różniczkowych zwyczajnych równania różniczkowe liniowe odgrywają szczególną rolę – taką postać ma większość równań fizyki i matematyki stosowanej. Ponadto równania nieliniowe są trudniejsze do rozwiązania, dlatego często rozwiązuje się je w sposób przybliżony, za pomocą równań liniowych (por. linearyzacja równań).
Uznaje się, że Lectiones mathematicae de methodo integralium Johanna Bernoulliego były pierwszym podręcznikiem na temat równań różniczkowych zwyczajnych[2].
Remove ads
Oznaczenia
Niech oznacza zmienną niezależną, zmienną zależną. Stosuje się różne oznaczenia na pochodne zmiennej zależnej względem zmiennej
W praktyce (jak wyżej) zazwyczaj pomija się zapisywanie argumentu przy funkcji i jej pochodnych, tzn. zamiast pisze się
Remove ads
Równania różniczkowe zwyczajne
Podsumowanie
Perspektywa
Def. równania różniczkowego zwyczajnego w postaci jawnej Jeżeli jest funkcją zmiennej zmiennej oraz pochodnych zmiennej to równanie postaci
nazywa się jawnym równaniem różniczkowym rzędu
Def. równania różniczkowego zwyczajnego w postaci niejawnej
Niejawnym równaniem różniczkowym rzędu nazywa się równanie postaci
Remove ads
Równanie różniczkowe zwyczajne liniowe rzędu n
Podsumowanie
Perspektywa
Definicja
Def. Równanie różniczkowe zwyczajne nazywamy równaniem liniowym rzędu n zmiennej zależnej , gdy funkcję można zapisać w postaci kombinacji liniowej funkcji i jej pochodnych:
gdzie:
- – pochodne rzędu zmiennej zależnej względem zmiennej
- oraz – różniczkowalne funkcje zmiennej niekoniecznie liniowe.
Innymi słowy: równanie jest liniowe, gdy zmienna zależna i jej pochodne występują tylko w 1-szej potędze i nie ma wyrazów zawierających funkcje zmiennej czy funkcje jej pochodnych, np. itd.
Przy tym mamy dwa istotne przypadki:
- – wtedy równanie nazywa się jednorodnym,
- – wtedy równanie nazywa się niejednorodnym.
Przykłady
(1) Równanie liniowe niejednorodne rzędu
np. równanie ruchu ciała ze stałym przyspieszeniem
(2) Równania liniowe jednorodne rzędu
- (a)
- (b)
np. równaniami (a) i (b) opisuje się ruch harmoniczny: (a) swobodny (b) z tłumieniem.
Remove ads
Równanie różniczkowe zwyczajne nieliniowe rzędu n
Definicja
Def. Równanie różniczkowe zwyczajne nieliniowe rzędu jest to równanie różniczkowe liniowe rzędu , które nie jest liniowe.
Przykłady
(1)
– równanie różniczkowe zwyczajne, nieliniowe; równanie to opisuje drganie oscylatora anharmonicznego (np. wahadła matematycznego); aby równanie to było liniowe, zmienna zależna powinna być w pierwszej potędze, nie w postaci funkcji dla małych drgań można dokonać przybliżenia dzięki czemu równanie upraszcza się do postaci liniowej
(2)
(3)
(4)
– równania (2)–(4) są nieliniowe, bo zmienna zależna nie jest w pierwszej potędze, ale w drugiej lub trzeciej; dodatkowo w równaniu (4) pochodna jest w drugiej potędze.
Remove ads
Układ równań różniczkowych zwyczajnych (ODE)
Podsumowanie
Perspektywa
Def. Jeżeli mamy powiązanych ze sobą równań różniczkowych zwyczajnych, to tworzą one układ (ang. ordinary differential equations – ODE). Niech oznacza wektor, którego elementami są funkcje
zaś – funkcja, której wartościami są funkcje wektora i jego pochodnych, to
jest jawną postacią układu równań różniczkowych zwyczajnych wymiaru w postaci macierzowej mamy
Funkcje te niekoniecznie są liniowe.
Def. W postaci niejawnej mamy
gdzie – wektor zerowy. W postaci macierzowej mamy
Remove ads
Całkowanie równań różniczkowych. Całki
Proces znajdowania rozwiązań równań różniczkowych nazywa się całkowaniem.
Całką nazywa się jedno równanie lub zespół równań wiążących funkcje niewiadome ze zmienną niezależną Po podstawieniu funkcji niewiadomych i ich pochodnych do danego równania różniczkowego jest ono tożsamościowo spełnione.
Uwaga: Nie należy tego pojęcia mylić z pojęciem całki, rozumianej jako pole powierzchni pod krzywą.
Remove ads
Przykłady
Podsumowanie
Perspektywa
Równanie wektorowe drugiej zasady dynamiki

Równanie opisujące drugą zasadę dynamiki Newtona w przypadku ruchu ciała o stałej masie w przestrzeni 3-wymiarowej w polu wektora siły zmiennej w czasie ma postać:
gdzie:
- – wektor, określający położenia ciała w zależności od czasu
Jest to więc układ 3 równań różniczkowych liniowych rzędu trzech zmiennych które są współrzędnymi ciała w przestrzeni.
Układ Lorentza
Układ Lorentza – to układ trzech nieliniowych równań różniczkowych zwyczajnych
gdzie: – stałe parametry; tutaj oznaczono: ma sens czasu.
Układ ten modeluje zjawisko konwekcji termicznej w atmosferze; badanie tego układu doprowadziło do odkrycia zjawiska chaosu deterministycznego.
Remove ads
Oprogramowanie do rozwiązywania ODE
Bezpłatne:
- GNU Octave, oprogramowanie przeznaczone do obliczeń numerycznych, odpowiednik środowiska MATLAB.
- GNU R, środowisko obliczeniowe zawiera pakiet do rozwiązywania ODE.
- Julia (język programowania), język wysokiego poziomu, elastyczny, do szeregu obliczeń numerycznych, o rosnącej liczbie użytkowników.
- Maxima, system algebry komputerowej.
- SageMath[3], środowisko obliczeniowe używa składni podobnej do języka Python, umożliwiająca obliczenia w zakresie wielu gałęzi matematyki.
- Scilab, aplikacje do obliczeń numerycznych.
- Chebfun, pakiet oprogramowania napisany w MATLAB, do obliczeń z dokładnością do 15 cyfr znaczących.
- COPASI, pakiet oprogramowania do całkowania i analizy ODE.
- SciPy, pakiet języka Python, zawierający moduł całkowania ODE.
- SymPy, pakiet języka Python, który może rozwiązywać ODE symbolicznie.
Płatne:
- Mathematica, aplikacja początkowo przeznaczona do obliczeń symbolicznych.
- Maple, aplikacja do obliczeń symbolicznych.
- MATLAB, aplikacje obliczeniowe (skrót od słów MATrix LABoratory).
Remove ads
Zobacz też
- równanie różniczkowe cząstkowe
- algorytm Rungego-Kutty – numeryczne rozwiązywanie równań różniczkowych zwyczajnych
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads